لایق

[یِ] (ع ص) درخورِ. سزا. سزاوار. شایان. شایستهء. برازندهء. زیبا. (زمخشری). ازدرِ. زیبندهء. زیبایِ. برازایِ. برازا. جدیر. حقیق. قمین. خلیق. حری. قَرف. (منتهی الارب). بابتِ. مستوجب :
نگونسار آویزم او را به چاه
که چاهست او را بلایق نه گاه.فردوسی.
آنچه لایق است ازو درباب خلق به ظهور آید و عدالت در قضیهء او پیدا گردد. (تاریخ بیهقی ص307).
روانت بی خبر ماند از حقایق
ترا فردوس باقی نیست لایق.ناصرخسرو.
و به حال خردمند آن لایقتر که همیشه طلب آخرت را بر دنیا مقدم دارد. (کلیله و دمنه). بصواب آن لایقتر که بر معالجت مواظبت کند. (کلیله و دمنه). امّا به مروت و حریت آن لایقتر که مرا بدین آرزوها برسانی. (کلیله و دمنه):
من عاشق زار تو چنانم که مپرس
تو لایق عشق من چنانی که مگوی.
خاقانی.
هجر و وصل آن تست هرچه خواهیم آن ده
لایق من آن باشد کاختیار بگذارم.عطار.
دل و جان بر، چو لبت آن دارد
کین همه لایق آن می یابم.عطار.
نیست لایق عز نفس و مرد غر
نیست لایق مشک و عود و کون خر.مولوی.
آنکه هفت اقلیم عالم را نهاد
هر کسی را هرچه لایق بود داد.سعدی.
لایق قدر علما نباشد خود را متهم گردانیدن.
(کلیات، گلستان چ مصفا ص91).
گرت جان در قدم ریزم هنوزت عذر میخواهم
که از ما خدمتی ناید چنان لایق که بپسندی.
سعدی.
میخواستمت پیشکشی لایق خدمت
جان نیز حقیر است ندانم چه فرستم.سعدی.
نه هر فرقی سزای تاج شاهی است
نه هر سر لایق صاحب کلاهی است.
امیرخسرو دهلوی.
چه خوش نکته ای گفته اند اهل هند
کزین خوبتر هیچ گفتار نیست
هنرمند باید که باشد چو پیل
کزین نوع هر جای بسیار نیست.
به بیشه درون یا به درگاه شاه
که او لایق اهل بازار نیست.ابن یمین.
- امثال: به هر کس هر چه لایق بود دادند.
چه آشی باشد که لایق قدح باشد.
لایق آب ریختن بدست او نیست.
لایق جفت کردن کفش او نیست.
لایق نهادن تره بر خوان او نیست.
لایق هر خر نباشد زعفران. (جامع التمثیل).