گیل

(اِخ)(1) به قوم ساکن گیلان اطلاق شود. (حاشیهء برهان قاطع چ معین) (معجم البلدان). اسم طوایفی است که در ولایت گیلان در کوههای شمالی یعنی خلخال و طارم سکنی داشته اند و یونانیها آنها را کادوسی مینامیدند. (جغرافیای سیاسی کیهان ص263) :
سپر در سپر گیل مشکین کله
خروشان همه چون هزبر یله.اسدی.
- گیل مرد؛ اهل گیلان. از اهالی و سرزمین گیل ها.
- گیل مردم؛ مردم گیل. مردم زمین گیلان. گیل ها :
همان گیل مردم چو شیر یله
ابا طوق زرین و مشکین کله.فردوسی.
- گیل و دیلم؛ مردم دو سرزمین و ناحیهء گیلان و دیلمستان. این دو سرزمین به سبب داشتن مردانی جنگاور و کارزاری و افراد شجاع و دلیر در ادبیات فارسی اختصاص یافته اند و دو کلمهء گیل و دیلم هر یک بمجاز در معنی شجاع و دلیر و جنگاور مستعمل شده است. و کلمهء دیلم خاصهً معنی مجازی دیگری نیز یافته است که خدمتکار و محافظ و غلام سرایی سلاطین و امیران باشد. رجوع به کلمهء مزبور شود :
چو شب گیل شد در گلیم سیاه
ورا زرد گیلی سپر گشت ماه.
اسدی (گرشاسبنامه ص 223).
|| (اِخ) گیلان را گویند و آن ولایتی باشد معروف از تبرستان. (برهان قاطع) (فرهنگ نظام) (انجمن آرا) (آنندراج). سرزمین گیل ها. گیلان معرب آن جیل است : مرداویج گیل داشت و برادرش وشمگیر خراسان. (مجمل التواریخ و القصص). رجوع به گیلان شود.
- گیل و دیلم؛ سرزمین گیلان و دیلمستان :
ز گیل و ز دیلم بیامد سپاه
همی گرد لشکر برآمد به ماه(2).فردوسی.
|| (ص) بمجاز شجاع و دلیر. || (اِ) به زبان گیلانی رعیت و روستایی و مردم عامی را گویند. (برهان قاطع). || چوب سخت باشد از درخت عناب که از آن وسایل و اسباب سازند و معرب آن جیل باشد. (از انساب سمعانی ج2 ص148).
(1) - در پهلوی Gel. (حاشیهء برهان چ معین).
(2) - در این شاهد از کلمهء گیل، ممکن است سرزمین طایفهء گیل نیز مراد باشد، یعنی گیلان.