گر

[گَ] (حرف ربط و شرط) مخفف اگر، و کلمه شرطیه است. کردی گر(1) (اگر). (حاشیهء برهان قاطع چ معین) :
گر خدو را بر آسمان فکنم
بی گمانم که بر چکاد آید.طاهر فضل.
هرکه باشد تشنه و چشمه نیابد هیچ جای
بی گمان راضی بباشد گر بیابد آبکند.
شهید بلخی.
نکو گفت مزدور با آن خدیش
مکن بد به کس گر نخواهی به خویش.
رودکی.
گر کس بودی که زی توام بفکندی
خویشتن اندر فکندمی به فلاخن.
ابوشکور(2).
گر او رفتی بجای حیدر گرد
به رزم شاه گردان عمرو و عنتر
نش آهن درع بایستی نه دلدل
نه سرپایانش بایستی نه مغفر.
دقیقی (از لغت نامهء اسدی ص 358).
گر برفکند گرم دم خویش به گوگرد
بی بوک ز گوگرد زبانه زند آتش.آغاجی.
چندیت مدح گفتم و چندین عذاب دید
گر زآنکه نیست سیمت جفتی شمم فرست.
منجیک.
گر کند هیچگاه قصد گریز
خیز ناگه به گوشش اندر میز.خسروی.
آن ساعدی که خون بچکد زو بنازکی
گر برزنی بر او بریک تار ریسمان.خسروی.
اگر ابروش چین آرد سزد گر روی من بیند
که رخسارم پر از چین است چون رخسار پهنانه.
کسایی.
گر زآنکه بپیراستهء شهر درائی(3)
پیراسته آراسته گردد ز رخانت(4).بوشعیب.
گر آیی و این حال عاشق ببینی
کنی رحم در وقت و زی وی گرایی.زینبی.
گر این راست گردد بهنگام تو
نویسند بر تاج ها نام تو.فردوسی.
کوکنار از بس فزع داروی بی خوابی شود
گر برافتد سایهء شمشیر او بر کوکنار.فرخی.
گر نبودی خصم و دشمن در جهان
پس بمردی خشم اندر مردمان.مولوی.
گر مخیر بکنندم بقیامت که چه خواهی
دوست ما را و همه جنت فردوس شما را.
سعدی.
ترا که گفت که سعدی نه مرد عشق تو باشد
گر از وفات بگردم درست شد که نه مردم.
سعدی.
گر بیایی دهمت جان ور نیایی کشدم غم
من که بایست بمیرم چه بیایی چه نیایی.
مجمر اصفهانی.
|| بمعنی یا :
بپرسید خشکی فزونتر گر آب
که تابد بر او بر همی آفتاب.فردوسی.
تلی هر سویی مرغ و نخجیر بود
اگر کشته گر خستهء تیر بود.فردوسی.
و هر دو روز گر سه روز موی سر ستردن. (ذخیرهء خوارزمشاهی). اگر فصل زمستان باشد به روغن ناردین گر به روغن مصطکی چرب کنند. (ذخیرهء خوارزمشاهی).
(1) - gher. (2) - در فیش دیگر شعر را علامه دهخدا به رودکی منسوب دانسته اند.
(3) - ن ل: برآیی.
(4) - ن ل: برخانت.