کافه

[کافْ فَ] (ع ق) بمعنی همه، صاحب «مزیل الاغلاط» نوشته است که این لفظ در عربی منون استعمال شود، لیکن در فارسی بی تنوین (و با کسرهء اضافه) آید. (آنندراج) (غیاث). همگی. جمیع. (ترجمان القرآن تهذیب عادل چ دبیرسیاقی ص76) (ناظم الاطباء). ک. طراً. جمیعاً. قاطبهً. همهء مردم: جاءالناس کافهً، ای کلهم. (منتهی الارب) : یا ایهاالذین آمنوا ادخلوا فی السلم کافهً... (قرآن 2/208). کافهء مردم بغداد قاف تا قاف جهان نامه ها نبشتند و رسولان رفتند. (تاریخ بیهقی ص287). اولیاء و حشم و کافهء مردم را بر ترتیب و تقریب و نواخت و بر اندازه بداشت. (تاریخ بیهقی ص385). اگر فرمان باشد تا ما باز گردیم و با کافهء مردم بگوئیم. (تاریخ بیهقی ص469).
گر خواهد کشتن بدهن کافر او را
روشن کندش ایزد بر کافهء(1) کافر.
ناصرخسرو.
کافهء خلق همه پیش رخت سجده برند
حور یا روح که باشد که کفوی تو بود.
سنائی (دیوان چ مدرس رضوی، ص870).
بقاء کافهء وحوش به دوام عمر ملک بسته است. (کلیله و دمنه). واجب است بر کافهء خدم و حشم ملک که آنچه ایشان را فراهم آید در نصیحت باز نمایند. (کلیله و دمنه). از جملگی لشکر و کافهء نزدیکان وی [ شیر ]درگذشت (کلیله و دمنه) لیکن منافع این دو خصلت کافهء مردمان را شامل گردد. (کلیله و دمنه). فواید موافقت و عواید معاضدت ایشان به اهل اسلام و کافهء خلق رسید. (ترجمهء تاریخ یمینی ص292). کافهء اهل اسلام بدان شادیها نمودند. (ترجمهء تاریخ یمینی ص26). کافهء خلق در پناه عصمت و حجر امن و کنف امان بیاسودند. (ترجمهء تاریخ یمینی ص367). لاجرم کافهء انام از خواص و عوام به محبت او گرائیده اند. (دیباچهء گلستان). حق سبحانه و تعالی محمد علیه السلام را به کافهء مردم فرستاد. (تاریخ قم ص207). || (ص) ناقهء پیر. (المنجد). کاف. ناقه که پیر شود و دندانهاش کوتاه و سوده گردد. (از اقرب الموارد). شتر سوده دندان و کوتاه شده از پیری. (منتهی الارب).
(1) - ظ: کاره: یریدون لیُطفئوا نورالله بافواهم و الله متم نوره و لو کره الکافرون. [ قرآن 61/8 ](یادداشت مؤلف بر حاشیهء دیوان ناصرخسرو ص44). در این صورت شعر شاهد کافه نخواهد بود.