فرض

[فَ] (ع اِ) رخنهء کمان که سوفار و جای چلهء آن است. (منتهی الارب). آن جای از کمان که زه بدان افتد. ج، فِراض. (اقرب الموارد). || آتش زنه. (منتهی الارب). || جای زدن از آتش زنه یا رخنهء آتش زنه. (منتهی الارب) (اقرب الموارد). || دهانهء جوی. ج، فراض. || فرموده و واجب کردهء خدای عزوجل بر بندگان. (منتهی الارب). آنچه به دلیل قطعی ثابت باشد و در آن شبهتی نبود و مخالفش را تکفیر و تارک آن را عذاب بود. (تعریفات). آنچه خداوند بر بندگانش واجب کرده است و بدان سبب فرض نامیده اند که آن را حدود و نشانه هایی است. (اقرب الموارد) :طاعت ایشان فرض بوده است. (تاریخ بیهقی).
چون به در مصطفی نایب حسان تویی
فرض بود نعت او حرز امم ساختن.
خاقانی.
کعبه را یک بار حج فرض است و حضرت کعبه وار
حج ما هر هفته عمدا برنتابد بیش از این.
خاقانی.
طلب کردن علم از آن است فرض
که بی علم کس را به حق راه نیست.
امام الدین رافعی (از تاریخ گزیده).
- فرض عین؛ واجب عینی. (یادداشت به خط مؤلف) :
ای محافل را به دیدار تو زین
طاعتت بر هوشمندان فرض عین.سعدی.
- فرض کردن؛ انگاشتن. تصور کردن. پنداشتن. (یادداشت به خط مؤلف).
- || واجب شمردن. واجب کردن :
به ما بر خدمت خود عرض کردی
جزای آن به خود بر فرض کردی.نظامی.
|| نماز. (یادداشت به خط مؤلف). مجازاً، نماز واجب :
به هفت نوبت چرخ و به پنج نوبت فرض
بدین دو صبح مزور ز آتش و سیماب.
خاقانی.
فرض صبوح عید را کز تو به خواب فوت شد
صد ره اگر قضا کنی تا ز صبوح نشمری.
خاقانی.
- فرض گزاردن؛ ادای واجب حق تعالی کردن چون گزاردن نماز و دیگر عبادات : و فرض ایزدی می گزارند. (کلیله و دمنه).
او فرض خدا نمی گزارد
از قرض تو نیز غم ندارد.سعدی.
فرض ایزد بگزاریم و به کس بد نکنیم
وآنچه گویند روا نیست نگوئیم رواست.
حافظ.
- فرض ورزیدن؛ فرض گزاردن. ادای واجب کردن :
فرض ورزید و سنت آموزید
عذر ناکردن از کسل منهید.خاقانی.
|| قرائت. || سنت. || نوعی از خرما. (منتهی الارب) (اقرب الموارد). خرمایی است که در عمان یافت شود. (از فهرست مخزن الادویه). || لشکر مرسوم گیر. (منتهی الارب). الجند یفترضون. (اقرب الموارد): و عنده مائه من الفرض؛ أی الجند المفروض لهم. (اقرب الموارد). || سپره. || چوبی است از چوبهای خانه. || جامه. || عطای مرسوم. || آنچه بر خود لازم گردانیده هبه فرمایی یا بخشیده باشی بی قصد ثواب. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد) : یفکر فی ارتیاد القرض و الفرض. (مقامات حریری از اقرب الموارد). || تیر قداح. (منتهی الارب) (ذیل اقرب الموارد). || بریدگی از هر چیزی. (منتهی الارب). || (مص) سنت گردانیدن پیغمبر (ص). || واجب گردانیدن. (منتهی الارب). واجب نمودن خداوند احکام را بر بندگان. (اقرب الموارد). فریضه گردانیدن جهت کسی. (منتهی الارب) (اقرب الموارد). فریضه کردن. (تاج المصادر بیهقی). || وقت پیدا کردن. (منتهی الارب). وقت معین کردن برای کسی. (اقرب الموارد). || رخنه کردن. (منتهی الارب). رخنه درافکندن. (مصادر زوزنی). || بریده نمودن. (منتهی الارب). بریدن هر چیز سخت و نفوذ در آن چون بریدن آهن. (از اقرب الموارد). || مرسوم کردن. (منتهی الارب). رسم کردن در دیوان برای کسی چیزی معلوم را و ثبت کردن مقرری او در آن. (اقرب الموارد). || عطا دادن. (منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی). || تقدیر کردن چیزی را و ملاحظه کردن آن از روی عقل و تصور و تعیین آن. || گور کندن برای مرده. (از اقرب الموارد).