عود

[عَ] (ع ص، اِ) کلانسال از شتر و گوسپند. (منتهی الارب) (آنندراج). سالخورده از شتر و گوسفند، و آن در صورتی است که از نظر سن از «بازل» و «مخلف» گذشته باشد. (از اقرب الموارد). هرگاه سن شتر از «مخلف» درگذرد وی را عود گویند. (از صبح الاعشی ج 2 ص 34). مؤنث، عوده. ج، عِوَدَه، عیدَه است. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد) : و چون بزرگ شود [ بچهء ناقه ] و دندان ناب او بزرگ شود، نر را عود خوانند و ماده را عوده، و آن در 14سالگی بود. (تاریخ قم ص 177).در مثل گویند: ان جرجر العود فزده وقراً (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد)؛ یعنی اگر مانند شتر کلانسال بار کشید، بار آن را زیاد کن. (ناظم الاطباء). در مثل گویند: زاحم بعود أو دع؛ یعنی در حرب از پیران ماهر و آزموده استعانت بجوی. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || راه دیرینه، و مهتری قدیم. (منتهی الارب) (آنندراج) (از ناظم الاطباء). راه و سروری قدیم. (از اقرب الموارد). || دوم در مهتری. (منتهی الارب) (آنندراج) (از ناظم الاطباء). ثانی البدء(1). (تاج العروس). || رجع عوداً علی بدء، و عوده علی بدئه؛ یعنی بازگشت به همان راه که آمده بود، أی رفتنش هنوز منقطع نشده که بازگردید. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). و نیز رجع عوداً و بدءً بهمین معنی است. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). || لک العود؛ باید که بازگردی و عود کنی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). عُواده. عَوده. رجوع به عواده و عوده شود.
- عود الشی ء علی موضعه(2) بالنقض؛ عبارت از این است که آنچه برای نفع مردم مقرر شده باشد، ضرری برای آنها باشد، مانند امر کردن به بیع و اصطیاد، که آن دو برای منفعت عباد مقرر شده اند و امر به آنها برای اباحه است، چه اگر امر به آنها از وجوب بود، آن امر به نقض بموضع خود بازمیگشت چون لازمهء ترک آن، گناه و عقوبت میبود. (از اقرب الموارد) (از تعریفات جرجانی).
|| (اِخ) نام اسب اُبَیّبن خلف. || اسب ابوربیعه بن ذهل. (از منتهی الارب).
(1) - بدء؛ مهتر نخستین در مهتری. (ناظم الاطباء).
(2) - در تعریفات جرجانی: علی موضوعه...