عزرائیل

[عِ] (اِخ) نام ملک الموت، و آن لغتی است عبرانی. (از اقرب الموارد). ملک مقرب است و او بندهء خداست، و عزرا در زبان سریانی بنده است و ئیل نام خدای تعالی، و او قابض ارواح است. (غیاث اللغات). فرشتهء مرگ. (دهار). ملک الموت و قابض ارواح که بفارسی جانشکر و جانگیر نیز گویند. (ناظم الاطباء). هادم اللذات. مفرق الجمعیات. مفرق الجماعات. فرشتهء جان ستان. ابویحیی. بویحیی :
گرفتم رگ اوداج و فشردمْش به دو چنگ
بیامد عزرائیل و نشست از بر من تنگ.
حکاک مرغزی.
از تو زایل نگشت علت جهل
چون طبیبیت کرد عزرائیل.ناصرخسرو.
توهم هست عزرائیل و فضلت هست میکائیل
چو اسرافیل شد منطق خرد جبریل باطیران.
ناصرخسرو.
زال پنداشت هست عزرائیل
بانگ برداشت پیش گاو نبیل.سنائی.
آن بیلک جبرئیل پرّت
عزرائیل است جانوران را.خاقانی.
تو فرشته آسمانی یا پری
یا تو عزرائیل شیران نری.مولوی.
روز دیگر وقت دیوان لقا
شه سلیمان گفت عزرائیل را.مولوی.
-امثال: اسم عزرائیل بد رفته است ؛ با بی احتیاطیها که در امر حفظ صحت میکند مردن او ناگزیر است و بر ملک الموت تهمت مرگ خویش می نهد. نظیر: ماهی و ماست! عزرائیل میگوید باز هم تقصیر ماست ؟ (امثال و حکم دهخدا).
عزرائیل بدنام است ؛ مردمان بیشتر به علت افراط ها و بی احتیاطی ها میرند و گمان برند که عمر آنان برسیده است. (امثال و حکم دهخدا).
عزرائیل میگوید باز هم تقصیر ماست ؟ رجوع به مَثَلِ «اسم عزرائیل بد رفته است» شود.
موی عزرائیل به تنش هست ؛ مهیب و سهمناک است. (امثال و حکم دهخدا).
- مثل عزرائیل؛ مهیب. (امثال و حکم دهخدا).