عاریه

[یَ] (ع اِ)(1) عاریت. هر چیز عاریتی و منسوب به عار است از جهت آنکه طلب کردنش عار و ننگ است. (منتهی الارب) (آنندراج) (از غیاث اللغات). || (اصطلاح فقهی) در اصطلاح فقهی عبارت از تملیک منفعت است بدون بدل و عوض. در ترجمهء النهایه آرد: عاریت بر دو ضرب است ضربی از وی مضمون است بر همه حالی اگر بشرط کنند و اگر بشرط نکنند مانند زر و سیم و غیره، و ضرب دیگر آنکه گیرندهء عاریت ضامن نبود الا که خداوندش با وی ضمان کند و یا در نگه داشتن مسامحه یا تفریط کند. (النهایه شیخ طوسی صص 296- 297). و رجوع به تعریفات جرجانی و کشاف اصطلاحات الفنون شود.
در شرح لمعه نویسد که: عاریه از عقودهء جائزه است که موجب جواز تصرف در عین است جهت انتفاع بردن با شرط بقاء اصل و آن از عقودی است که ایجاب و قبول آن را با هر لفظی میتوان انجام داد. آنکه عاریه دهد مُعیر گویند و باید متصف به صفت کمال و عقل بوده بالغ و جائز التصرف باشد و آن که عاریه کند مُستعیرگویند و باید به کمال عقل آراسته و بالغ باشد. و احکام و شرائط آن از این قرار است:
1 - مال مستعاره در دست عاریه کننده امانت است و در صورت تلف ضمانی بعهدهء او نیست مگر آنکه از روی قصد اسباب تلف آن را فراهم کرده باشد. و یا در نگاه داشتن آن مسامحه کرده باشد و یا از حدود اجازهء تصرفات خود تجاوز کرده باشد. 2 - اگر نقصی در عین مستعار پدید آید ضمانی بر عاریه کننده نمی باشد مگر آنکه نقص بواسطهء تجاوز از حدود اجازه تصرفات محدود باشد. 3 - اگر در ضمن عقد عاریه شرط ضمان شود عاریه کننده در هر حال ضامن خواهد بود. 4 - عاریه کننده نتواند مال مستعاره را به دیگری عاریه دهد مگر به اجارهء عاریه دهنده که مالک آن است. (از شرح لمعه ج1 مبحث عاریه).
(1) - عاریه بتشدید یاء تحتانی و تخفیف آن. (غیاث اللغات). و تشدد الیاء و هو أکثر. (منتهی الارب).