طعمه

[طُ مَ] (ع اِ) طعمه. خورش. یقال: جعلت ضیعتی طعمه له. ج، طُعَم. (منتهی الارب) (آنندراج). خوراک. طُعم. غذا. خوردنی. || روزی. (زمخشری) (غیاث اللغات) :
ملکان مرغ شکارند و فلک باز سپید
تا جهان بود و بوَد مرغ بوَد طعمهء باز.
فرخی.
این قوم را چنان صورت بسته است که این ناحیت طعمهء ایشان است، غارت باید کرد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص649).
شکمها را حریص طعمه کردی
شب و روز از پی نعمت دویدن.
ناصرخسرو.
طعمهء شیر کی شود راسو
مُستهء چرخ کی شود عصفور.مسعودسعد.
ملک را فریفته نباید شد بدانچه گوید او [ گاو ]طعمهء من است. (کلیله و دمنه). ما بر درگاه این ملک آسایش داریم و طعمه می یابیم. (کلیله و دمنه). هرکه به ملوک نزدیکی جوید برای طعمه و قوت نباشد. (کلیله و دمنه). هرکه همت او برای طعمه است در زمرهء بهایم معدود. (کلیله و دمنه). طعمهء او [ شیر ]فرونماند. (کلیله و دمنه). شتربه طعمهء من است. (کلیله و دمنه).
طمع مدار که از بهر طعمهء ارکان
عنان جان خرد را به حرص بسپارم.خاقانی.
زین سیه کاسه دست کفچه کنیم
طعمه ای بی بهانه بستانیم.خاقانی.
بی طعمه و طمع بسر آور چو کرم بید
چون کرم پیله سر چه کنی در سر دهان.
خاقانی.
سنگ بر شیشهء دل چون فکنم
روح را طعمهء ارکان چه کنم.خاقانی.
آتشی کز دل شجر زاید
طعمهء او هم از تن شجر است.خاقانی.
بس کن که هر مرغ ای پسر کی خوش خورد انجیر تر
شد طعمهء طوطی شکر وان زاغ را چامین خر.
مولوی.
بر سماع راست هر کس چیر نیست
طعمهء هر مرغکی انجیر نیست.مولوی.
خزینهء بیت المال لقمهء مساکین است نه طعمهء اخوان الشیاطین. (گلستان). عابد از طعمه های لطیف خوردن گرفت و کسوتهای نظیف پوشیدن. (گلستان).
نشد خاموش کبک کوهساری
از آن شد طعمهء باز شکاری.وحشی.
- امثال: به گنجشکان نشاید طعمهء باز.
هر کجا طعمه ای بود مگسی است.
|| وجه کسب. (منتهی الارب) (آنندراج). یقال: فلان عفیف الطعمه و خبیث الطعمه؛ ای الکسب. (منتهی الارب) (مهذب الاسماء). || ضیعه ای که حکومت واگذار کند به کسی تا آن را آبادان کند و عُشر محصول را بپردازد و به مرگ آنکس ضیعه به حکومت بازگردد و وارث را حقی بر آن نباشد. || (اصطلاح فقه) سُدسی که به غیر وارث داده میشود. با بودن ابوین اجداد ارث نمیبرند، ولی در صورتی که سهم هر یک از ابوین ثلث یا بیشتر شد مستحب است که به اجداد طعمه بدهند.