صلاح

[صَ] (ع اِمص) نیکی. ضد فساد که تباهی باشد. (منتهی الارب) (غیاث اللغات). ضد فساد. (مهذب الاسماء). عَبش. عَبَش. (منتهی الارب). مصلحت. بسامانی : خداوند داند که مرا در چنین کارها غرضی نیست جز صلاح هر دو جانب نگاه داشتن. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص164). بدین لشکر بزرگ که با من است هر کاری بتوان کرد به نیروی ایزد تعالی و لیکن صلاح می جویم. (تاریخ بیهقی ص203). البته نباید که از شرط عهدنامه چیزی را تغییر و تبدیل افتد که غرض همه صلاح است. (تاریخ بیهقی ص211). امروز صلاح در آن بود که وی را نشانیده آید. (تاریخ بیهقی ص236). احمد جواب داد فرمانبردارم و صلاح من امروز و فردا در آن است که خواجهء بزرگ بیند. (تاریخ بیهقی ص272). حق مسلمانی و حق مجاورت ولایت از گردن خویش بیرون کردم آنچه صلاح خود در آن دانید می کنید. (تاریخ بیهقی ص355).
چونکه نکو ننگری جهان چون شد
خیر و صلاح از زمانه بیرون شد.
ناصرخسرو.
جانْت سوارست و تنت اسب او
جز بسوی خیر و صلاحش مران.
ناصرخسرو.
همه اندیشهء صلاح و فساد
در یقین تو و گمان تو باد.مسعودسعد.
فلک بحرب تو آنگه دلیر شد که ترا
نیافت پای مجال و نداشت دست صلاح.
مسعودسعد.
دولت به کارخانهء تو در صلاح ملک
پیوسته یار خنجر نصرت نگار باد.
مسعودسعد.
حالی به صلاح آن لایقتر که تدبیر اندیشی. (کلیله و دمنه). هیچ یار و قرین چون صلاح نیست. (کلیله و دمنه). فراغ دل من و صلاح شیر در آن است. (کلیله و دمنه). ایزد تعالی... صلاح و سلامت بر این عزیمت همایون مقرون گرداند. (کلیله و دمنه). چون کاری آغاز کند که... بصلاح ملک مقرون باشد آن را در چشم و دل او آراسته گردانم. (کلیله و دمنه). رفیق خویش صلاح و عفاف را ساختم. (کلیله و دمنه). تربیت پادشاه بر قدر منفعت باید که در صلاح ملک از هر یک چه آید. (کلیله و دمنه). چون محاسن صلاح بر این جمله در ضمیر متمکن شد خواستم تا بعبادت متحلی گردم. (کلیله و دمنه). آن چهار که مطلوب است بدین اغراض و بجز آن نتوانند رسید کسب مال است از وجهی پسندیده... و انفاق در آنچه به صلاح معیشت پیوندد. (کلیله و دمنه).
فلسفی دین مباش خاقانی
که صلاح مجوس به ز آنست.خاقانی.
منشور تازگی و امیریت تازه گشت
وین تازگی ز بهر صلاح جهان ماست.
خاقانی.
رهواری سفینه چه بینی که گاه غرق
بهر صلاح لنگی لنگر نکوتر است.خاقانی.
زهد بس کن رکاب باده بگیر
که نگیرد صلاح جای صبوح.خاقانی.
لنگی است صلاح پای لنگر
تا کشتی سرگران بجنبد.خاقانی.
همه حکم او را امتثال نمودند و راه صلاح و عفاف پیش گرفتند. (ترجمهء تاریخ یمینی ص438). اهل صلاح در مساجد و معابد دستها بدعا برداشتند. (ترجمهء تاریخ یمینی).
خداوندا به الطافت صلاح آر
که مسکین و پریشان روزگاریم.سعدی.
پیش یکی از مشایخ گله کردم که فلان بفساد من گواهی داده است. گفتا بصلاحش خجل کن. (گلستان). تا ظن صلاح در شأن وی زیادت کنند. (گلستان). ظاهر ایشان بزیور صلاح آراسته. (گلستان).
صلاح کار کجا و من خراب کجا؟
ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا.حافظ.
|| شایستگی. سزاواری. درخوری. اهلیت. || (مص) نیک شدن. (مصادر زوزنی) (تاج المصادر بیهقی) (ترجمان علامهء جرجانی). || عبارت است از پیمودن راه رستگاری و برخی گفته اند صلاح استقامت حال باشد بر آنچه شرع و عقل آدمی را بسوی آن دعوت کند و صالح کسی را نامند که بر ادای حقوقی که آفریدگار و آفریده شدگان بر عهدهء او دارند قیام ورزد کذا فی کلیات ابی البقاء. (کشاف اصطلاحات الفنون).
- به صلاح بازآمدن؛ بهبود یافتن. به شدن : تا هر بیماری که افتد... داروها و غذاهای آن بسازند تا به صلاح بازآید. (تاریخ بیهقی). بدین تدبیر به صلاح بازآمد. و سلامت یافت. (ذخیرهء خوارزمشاهی).
- || اصلاح شدن. درست شدن. به سامان آمدن : بلعمی گفت که هیچ نماند و این کار بصلاح باز آمد. (تاریخ بیهقی).
- به صلاح بازآوردن؛ آشتی دادن. به صلح آوردن: تا باز زیادبن همام آن مخالفت را به صلاح بازآورد. (تاریخ سیستان).