احمد

[اَ مَ] (اِخ) ابن زهیر ابوخیثمه بن حرب بن شداد نسائی الاصل مکنی به ابوبکر. او از ابونعیم فضل بن دکین و یحیی بن معین و احمدبن حنبل سماع دارد و علم نسب از مصعب بن عبدالله الزبیری فرا گرفت و تاریخ و ایام ناس را از ابوالحسن مدائنی دریافت و ادب از محمد بن سلام الجمحی آموخت. و بروزگار المعتمدعلی الله به نودوچهارسالگی در شوال سال 279 ه . ق. درگذشت. و خطیب پس از این شرح گوید او راست: کتاب التاریخ و این کتاب نیکو تصنیفی است و فوائد بسیار از آن به اهل فن رسید و در تاریخ کتابی مفیدتر از تاریخ احمدبن ابی خیثمه ندانم. و کان لایرویه الاّعلی الوجه فسمعه منه الشیوخ الاکابر کابی القاسم البغوی ونحوه. قال و استعار ابوالعباس محمد بن اسحاق السرّاج من ابی بکربن ابی خیثمه شیئاً من التاریخ فقال یا اباالعباس علی یمین أن لااخذت بهذا الکتاب الاّ علی الوجه فقال ابوالعباس و علی عزیمه الاّ اکتب الاّ ما اشتهیه فرده و لم یحدث فی تاریخه عنه بحرف. و خطیب ابیات ذیل را از گفته های احمدبن زهیر انشاد کرده است:
قالوا اهتجارک من تهواه تسلاه
فقد هجرت فما لی لست اسلاه
من کان لم یرفی هذا الهوی اثراً
فلیلقنی لیری آثار بلواه
من یلقنی یلق مرهوناً بصبوته
متیما لایفک الدهر قیداه
متیم شفه بالحب مالکه
و لو یشاء الذی ادواه داواه.
و خطیب گوید: ابن ابی خیثمه بزرگ کُتّاب است و جماعتی کثیر از وی سماع دارند. و فرغانی گوید وفات ابن ابی خیثمه در آخر شوال به نودوهفت سالگی بسکته بود و مردم او را بقول قدر متهم میداشتند و وی از خصیصین علی بن عیسی بود. و حاجی خلیفه نام او را ابی خیثمه احمدبن زهیربن حرب الحافظ المتوفی سنه 279 آورده و گوید او راست: تاریخ روات الحدیث و هو کتاب کتاریخ ابی عبدالله البخاری لکنه کبیر.