شیوه

[شی وَ / وِ] (اِ) طور و عمل و طرز و روش و قاعده. (برهان). طور. رسم. طریقه. سبک. اسلوب. روش. نهج. وتیره. نسق. سان. گون. گونه. هنجار. طریق. راه. طرز. (یادداشت مؤلف). طرز و روش. (ناظم الاطباء) (غیاث) (از فرهنگ جهانگیری). به معنی روش مجاز است و هرجایی و موزون از صفات او و با لفظ کردن و دادن و سپردن و طلبیدن و گرفتن و داشتن و بر روی هم شکستن مستعمل. (از آنندراج). طرز و طریق. (انجمن آرا) :
غوغاست مخالف ترا شیوه
با هیبت تو چه خیزد از غوغا.مسعودسعد.
اندر آن شیوه که هستی تو تو را یار بس است
وَاندر این ره که منم نیست کسی یار مرا.
خاقانی.
مبتدع و مبدعند بر درت اهل سخن
مبدع این شیوه اوست مبتدعند آن و این.
خاقانی.
فلک را شیوه بدبختی است در کار نکوکاران
چو بختی باز بدبختی کش از مستی و حیرانی.
خاقانی.
زو وفا چشم نمی دارم چون میدانم
که وفاداری در شیوهء خوبان عار است.
رضی نیشابوری.
در شیوهء عشق هست چالاک
کز هیچ کسی نیایدش باک.نظامی.
وزین شیوه سخنهایی برانگیخت
که از جان پروری با جان درآمیخت.نظامی.
بر شوی ز شیونی که خواندی
در شیوهء دوست نکته راندی.نظامی.
گفت پرده ت چه پرده گفتا ساز
گفت شیوه ت چه شیوه گفتا ناز.نظامی.
به قیاس شیوهء من که نتیجهء نو آمد
همه طرزهای کهنه کهن است و باستانی.
نظامی.
... و از رسوم و شیوه های فراعنه و قیاصره مسطور. (تاریخ جهانگشای جوینی).
شخصی او را کلاهی آورد بر شیوهء کلاه خراسانی. (تاریخ جهانگشای جوینی). از عادات گزیده آن است که چنانکه شیوهء مقبلان و سنت صاحب دولتان باشد... (تاریخ جهانگشای جوینی). برحسب قلت و کثرت مرد بر چه شیوه شکاری را در میان آرند. (تاریخ جهانگشای جوینی). بر این شیوه اهالی شهر مدتی ملازمت نمودند. (تاریخ جهانگشای جوینی). چون صیادان بشکاری رسند بر چه شیوه آنرا صید کنند. (تاریخ جهانگشای جوینی). در عهد دولت قاآن بر این شیوه زمستانی شکار کردند. (تاریخ جهانگشای جوینی).
دل بدین شیوه چه بندی که بجز خون و سرشک
از دل و دیده در این کار کسی را نگشاد.
اثیر اومانی.
نه در خشت و کوپال و گرز گران
که آن شیوه ختم است بر دیگران
بیا تا درین شیوه چالش کنیم
سر خصم را سنگ بالش کنیم.
سعدی (بوستان).
بدین شیوه مرد سخنگوی چست
به آب سخن کینه از دل بشست.
سعدی (بوستان).
ناگاه در یک روز چون جامه ای به شیوهء کوهونان پوشیده و در خدمت ایزدتعالی به رسم هنگام بندگی بجای آوردن ایستاده بود. (ترجمهء دیاتسارون). برای او از تلو و خار و خاشاک تاج بافتند و آن تلو به شیوهء تاج بر سر او نهادند. (ترجمهء دیاتسارون).
رسم عاشق کشی و شیوهء شهرآشوبی
جامه ای بود که بر قامت او دوخته بود.
حافظ.
در خرقه از این بیش منافق نتوان بود
بنیاد از این شیوهء رندانه نهادیم.حافظ.
نرگس همه شیوه های مستی
از چشم خوشت به وام دارد.حافظ.
کمال دلبری و حسن در نظربازی است
به شیوهء نظر از نادران دوران باش.حافظ.
روز نخست چون دم رندی زدیم و عشق
شرط آن بُوَد که جز ره آن شیوه نسپریم.
حافظ.
بباختم دل دیوانه و ندانستم
که آدمی بچه ای شیوهء پری داند.حافظ.
گر من از سرزنش مدعیان اندیشم
شیوهء مستی و رندی نرود از پیشم.حافظ.
نازپرورد تنعم نبرد راه به دوست
عاشقی شیوهء رندان بلاکش باشد.حافظ.
نیست در بازار عالم خوش دلی ور زآنکه هست
شیوهء رندی و خوشباشیّ عیاران خوش است.
حافظ.
و شاخ چنار را بر کنار پشته نشانده و به شیوه ای که خربزه می کارند باید که بزمین فروبرد. (فلاحت نامه).
گوشه گیری خویش را رسوای عالم کرده است
گر سر شهرت نداری شیوهء عنقا بگیر.
میرزا جلال اسیر (از آنندراج).
انصاف شیوه ای است که بالای طاعت است.
؟
|| سبک و اسلوب خاص هنری هر هنرمند یا گروهی از هنرمندان، فی المثل: شیوهء میرعماد، شیوهء کلهر، شیوهء درویش، شیوهء فاضل گروسی، شیوهء عراقی، شیوهء هندی، نوشتن به شیوهء امین الدوله. سبک شعر یا نثر. (از یادداشت مؤلف) :
مرا شیوهء خاص و تازه ست و داشت
همان شیوهء باستان عنصری
ز ده شیوه کآن پیشهء شاعریست
به یک شیوه شد داستان عنصری.خاقانی.
منصفان استاد دانندم که در معنی و لفظ
شیوهء تازه نه رسم باستان آورده ام.خاقانی.
از این شیوه اطناب تمام بنوشت و سر نامه ببست و به دست غلام بداد. (ترجمهء تاریخ یمینی). عدیم النظیر بود در شیوهء خلاف و قصه. (ترجمهء تاریخ یمینی). کس بر خط او تزویر نتوانستی کرد چه خطی عجب مسلسل داشت و کس در کرمان بدان شیوه نتوانستی نبشت. (بدایع الازمان).
شیوه غریب است مشو نامجیب
گر بنوازیش نباشد غریب.نظامی.
من که در این شیوه مصیب آمدم
دیدنی ارزم که غریب آمدم.نظامی.
سخن زین نمط هرچه دارد نوی
بدین شیوهء نو کند پیروی.نظامی.
لعل تو طریق مهربانی داند
هر شیوه که در لطف تو دانی داند.
کمال الدین اسماعیل.
گر دیگری به شیوهء حافظ زدی رقم
مقبول طبع شاه هنرپرور آمدی.حافظ.
|| قاعدهء زندگانی. طریقهء کردار و عمل. (ناظم الاطباء). کوک. فن. لم: شیوهء کاری را دانستن؛ لم آنرا یا کوک آنرا دانستن. راه خاص برای رسیدن به مقصودی. (یادداشت مؤلف) :
گرت عقل و رایست و تدبیر و هوش
به رغبت کنی پند سعدی بگوش
که اغلب درین شیوه دارد مقال
نه در چشم و زلف و بناگوش و خال.
سعدی (بوستان).
من آدمی به چنین شکل و قد و خوی و روش
ندیده ام مگر این شیوه از پری آموخت.
سعدی.
|| عادت و خوی و طبیعت و ترتیب طبیعی. (ناظم الاطباء) : دیگر شیوهء او آن بودی که از سالی سه ماه زمستان نشاط کردی. (تاریخ جهانگشای جوینی).
هرکه باشد شیوه استیهیدنش
دیدهء خود را بپوش از دیدنش.مولوی.
زِبْل گشته قوت(1) او از شیوه ای
زآن غذا زاده زمین را میوه ای.مولوی.
و طبیعت آدمی بر این شیوه مجبول. (جامع التواریخ رشیدی).
خامی و ساده دلی شیوهء جانبازان نیست
خبری از بر آن دلبر عیار بیار.حافظ.
تنها نه ز راز دل من پرده برافتاد
تا بود فلک شیوهء او پرده دری بود.حافظ.
|| وضع و حالت. (یادداشت مؤلف) :
صید ملخ شیوهء شهباز نیست.خواجو.
بر مهر چرخ و شیوهء او اعتماد نیست
ای وای بر کسی که شد ایمن ز مکر وی.
حافظ.
|| قانون. (ناظم الاطباء) (برهان). || مذهب و طریقه. (ناظم الاطباء) : امتثال فرمان او دین آن بی دینان بود تا هر شیوه که پیش گرفتی هیچ آفریده انکار آن نتوانستی کردن. (تاریخ جهانگشای جوینی). || نوع و قسم. (ناظم الاطباء) :
چون منی را عشق دریا بس بود
در سرم زین شیوه سودا بس بود.عطار.
گرچه هر مرغی زند زین شیوه لاف
نیست هر پرّنده ای سیمرغ قاف.عطار.
دشمنان را به چه شیوه نیست کردند. (تاریخ جهانگشای جوینی). || سامان و سرانجام. || حصول. (ناظم الاطباء). || هنر. (ناظم الاطباء) (فرهنگ جهانگیری). هنر و کمال. (برهان) (از غیاث). || شغل و پیشه و کار و صنعت. || داد و ستد و کسب. || ابزار و آلت. || نگاه از روی شهوت. || کرشمه و ناز. عشوه و کرشمهء معشوق و محبوب و حرکات دلبرانهء دختران دوشیزه. (ناظم الاطباء). به معنی ناز و کرشمه مجاز است. (از فرهنگ جهانگیری) (از آنندراج) (از برهان) (از غیاث). ناز و عشوه. (انجمن آرا) : زن خوب باجمال باعقل با حسب و نسب پر نمک و شیوه ای می جست. (بهاءالدین ولد).
شیوه و ناز تو شیرین، خط و خال تو ملیح
چشم و ابروی تو زیبا، قد و بالای تو خوش.
حافظ.
شیوهء حور و پری گرچه لطیف است ولی
خوبی آن است و لطافت که فلانی دارد.
حافظ.
نرگس کرشمه می برد از حد برون خرام
ای من فدای شیوهء چشم سیاه تو.حافظ.
بگشا به شیوه نرگس پرخواب مست را
وز رشک چشم نرگس رعنا بخواب کن.
حافظ.
بوی شیر از لب همچون شکرش می آید
گرچه خون میچکد از شیوهء چشم سیهش.
حافظ.
نرگس ار لاف زد از شیوهء چشم تو مرنج
نروند اهل نظر از پی نابینایی.
حافظ.
|| اهانت. || خودنمایی. تزویر. (ناظم الاطباء). خویشتن نمودن و خودنمایی. (برهان). || چاپلوسی و تملق. (ناظم الاطباء) (یادداشت مؤلف). || وقار. (ناظم الاطباء). || زیبایی و خوبی و نیکویی کردن. (ناظم الاطباء) (برهان). خوبی و زیبایی. (آنندراج). نیک کردن و خویشتن نمودن به حسن و زیبایی. (صحاح الفرس). دل فریبی. (ناظم الاطباء) :
شیوهء(2) چشمت فریب جنگ داشت
ما غلط کردیم و صلح انگاشتیم.حافظ.
گشت بیمار که چون چشم تو گردد نرگس
شیوهء(3) تو نشدش حاصل و بیمار بماند.
حافظ.
چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت
شیوهء جنات تجری تحتها الانهار(4) داشت.
حافظ.
راه دل عشاق زد آن چشم خماری
پیداست از این شیوه که مست است شرابت.
حافظ.
|| خاطرنوازی. (ناظم الاطباء). || زن بد. (یادداشت مؤلف). || حیله. خدعه. نیرنگ. پلتیک. حقه: هزار شیوه زدن؛ هزار حقه زدن. (یادداشت مؤلف) : این سحارهء شیطان به صدهزار غرور مهره های دل پیشینیان به هر شیوه از حقهء سینه هاشان ربود شما کجا برآیید با او. (کتاب المعارف). پنداشت که بدان شیوه ها دفع المقدور کائن تواند کرد. (جامع التواریخ رشیدی).
در شیوه کنی بدیهه گویی
مشتت رسد از بدیهه شویی.
واله هروی (از آنندراج).
- شیوهء بزاز؛ عبارت است از آنکه در فروختن اشیاء، خریداران را اول جنس ناقص نموده و بعد از آن جنس کامل و بهتر را به نظر خریداران نمایش دادن تا تمیز نیک و بد کرده قدردانی نمایند، و معمول بزاز همین است که اول جامهء ناقصی را نماید. (آنندراج) (غیاث).
|| کار بد. (یادداشت مؤلف). || (اصطلاح عرفان) نزد صوفیه اندک جذبه را گویند در بعضی احوال که گاه بود و گاه نبود. (کشاف اصطلاحات الفنون).
(1) - ن ل: خاک.
(2) - به معنی ناز و کرشمه نیز توان گرفت.
(3) - به معنی ناز و کرشمه نیز توان گرفت.
(4) - از قرآن 2/25 و...