احمد

[اَ مَ] (اِخ) ابن ابی عبدالله بن محمد بن خالدبن عبدالرحمان بن محمد بن علی قمی کوفی مکنی به ابوجعفر و معروف به برقی. از روات فقهاء شیعه. اصل او از کوفه است و یوسف بن عمر الثقفی والی عراق از دست هشام بن عبدالملک جد او محمد بن علی را پس از قتل زیدبن علی بند کرد و خالد در این وقت صغیر بود و با پدر خود عبدالرحمان به برقهء قم گریخت و از آنوقت این خاندان برقه را موطن گرفتند و نسبت ایشان ببرقی مراد همین برقه قریهء قم باشد. و احمد خود از ثقات است لیکن در نقل از ضعفا اکثار کند و هم اعتماد بمراسیل دارد و کتب بسیار تصنیف کرده است و از جملهء آن کتب است: کتاب الابلاغ. کتاب التراحم و التعاطف. کتاب ادب النفس. کتاب المنافع. کتاب ادب المعاشره. کتاب المعیشه. کتاب المکاسب. کتاب الرفاهیه. کتاب المعاریض. کتاب السفر. کتاب الامثال. کتاب الشواهد من کتاب الله عز و جل. کتاب النجوم. کتاب المرافق. کتاب الدواجن. کتاب المشوم.(1) کتاب الزینه. کتاب الارکان. کتاب الزی. کتاب اختلاف الحدیث. کتاب المآکل. کتاب الفهم. کتاب الاخوان. کتاب الثواب. کتاب تفسیر الاحادیث و احکامه. کتاب العلل. کتاب العقل. کتاب التخویف. کتاب التحذیر. کتاب التهذیب. کتاب التسلیه. کتاب التاریخ. کتاب التبصره. کتاب الغریب. کتاب المحاسن. کتاب مذام الاخلاق. کتاب النساء. کتاب المآثر و الاحساب. کتاب انساب الامم. کتاب الزهد و الموعظه. کتاب الشعر و الشعرا. کتاب العجائب. کتاب الحقایق. کتاب المواهب و الحظوظ. کتاب الحیاه و هو کتاب النور و الرحمه. کتاب التعیین. کتاب التأویل. کتاب مذام الافعال. کتاب الفروق. کتاب المعانی و التحریف. کتاب العقاب. کتاب الامتحان. کتاب العقوبات. کتاب العین. کتاب الخصائص. کتاب النحو. کتاب العیافه و القیافه. کتاب الزجر و الفال. کتاب الطیره. کتاب المراشد. کتاب الافانین. کتاب الغرائب. کتاب الخیل. کتاب الصیانه. کتاب الفراسه. کتاب العویض. کتاب النوادر. کتاب مکارم الاخلاق. کتاب ثواب القرآن. کتاب فضل القرآن. کتاب مصابیح الظلم. کتاب المنتخبات. کتاب الدعابه والمزاح. کتاب الترغیب. کتاب الصفوه. کتاب الرؤیا. کتاب المحبوبات والمکروهات. کتاب خلق السموات و الارض. کتاب بدء خلق ابلیس و الجن. کتاب الدواجن والرواض. کتاب مغازی النبی صلعم. کتاب بنات النبی و ازواجه. کتاب الاحناش والحیوان. کتاب التأویل. کتاب طبقات الرجال. کتاب الاوائل. کتاب الطب. کتاب التبیان. کتاب الجمل. کتاب ما خاطب الله به خلقه. کتاب جداول الحکمه. کتاب الاشکال و القرائن. کتاب الریاضه. کتاب ذکر الکعبه. کتاب التعازی. کتاب التهانی. (نقل به اختصار از معجم الادباء یاقوت)(2). و نیز او راست: کتاب الاحتجاج و کتاب البلدان. و صاحب روضات گوید: احمدبن ابی عبدالله[ بن ] محمد بن خالد البرقی مکنی به ابوجعفر. منسوب به برقه از اعمال قم. اصل وی از کوفه است. جد سوم او، محمد بن علی را یوسف بن عمر پس از شهادت زیدبن علی (ع) در حبس بکشت و خالد در این وقت صغیر بود و با پدر خود عبدالرحمان بن محمد به برقه گریخت و در آنجا توطن گزیدند. و او از اجلهء محدثین و فقهای شیعه و از رجال جواد و هادی علیهماالسلام و ماهر در علوم عربیت و ادب است و ابوالحسین احمدبن فارس لغوی مشهور و ابوالفضل عباس بن محمد نحوی ملقب بعرام دو شیخ اسماعیل بن عباد عربیت و ادب از وی فراگرفته اند و صفار صاحب بصائرالدرجات از وی روایت کند. و او از ضعفاء روایت میکرد و به احادیث مرسل اعتماد داشت و ازین رو احمدبن محمد بن عیسی الاشعری وی را از خود دور داشت لیکن سپس از او پوزش و عذر خواست و بازگردانید و حتی برای برائت خویش جنازهء او را با پای برهنه تشییع کرد. و احمد را تصانیف بسیار است و بزرگترین مصنفات وی کتاب المحاسن اوست که نزد علمای شیعه مشهور است و این کتاب را بیش از صد باب است از ابواب فقه و حکم و آداب و علل شرعیه و توحید و دیگر مراتب اصول و فروع. صدوق علیه الرحمه در غالب مؤلفات خود پیروی و تقلید او کرده است و نیز او را در آداب و تفسیر و تواریخ و خطب و علل و نوادر کتب بسیار است. وفات احمد بقول ابن الغضائری در تاریخ خود،دویست وهفتادوچهار و ببعض اقوال دیگر به دویست وهفتاد بوده است و پدر او محمد بن خالد نیز از کبراء روات و محدثین و عظماء اهل فضل و دین و از ثقات اصحاب رضا و کاظم علیهماالسلام بوده است. (روضات الجنات ص13).
(1) - لعله: مشموم.
(2) - مارگلیوث در چاپ خود میگوید: قد نسب صاحب الفهرست بعض الکتب المذکوره ههنا لحسن بن محبوب. و آنها را در متن با ستاره معلوم کرده است.