شفتالو

[شَ] (اِ مرکب)(1) یک قسم میوهء خوشبوی و آبدار و گوارا که هلو نیز گویند. (ناظم الاطباء). خوخ. (دهار). شفترنگ. (لغت فرس اسدی). فرسق. فرسک. خوخه. (منتهی الارب). دراقن. هلو. تفاح فارسی. در تبریز و آذربایجان امروز به نوعی هلوهای ریز و پیشرس گویند که مغز هستهء آن تلخ است و هلو در آنجا سپس رسد و درشت است و مغز هستهء شیرین دارد. و این دو غیر از شلیل است که پوست املس دارد نه مزغب. (یادداشت مؤلف). میوه ای است معروف، و بی ریشه و پیوندی و کاردی از صفات اوست. (آنندراج). اسم فارسی خوخ است. (تحفهء حکیم مؤمن). درختی است از تیرهء گل سرخیان از دستهء بادامیها که در حقیقت یکی از گونه های هلو بشمار میرود. میوه اش از هلو کوچکتر است و طعمش نیز بخوبی طعم هلو نمیباشد. گل و برگ و دیگر مشخصات این گیاه مانند هلو است، و در اکثر نقاط شفتالو و هلو را مرادف با هم نام میبرند. (فرهنگ فارسی معین) :
خوانی نهاده بر وی چون سیم پاک میده
با برگان و حلوا شفتالوی کفیده.ابوالعباس.
رنگ شفتالو از شمایل شاخ
کرده یاقوت سرخ و زرد فراخ.نظامی.
شفتالوی تر و تازه به از شفتالوی لب نازنینان دل پرور. (ترجمهء محاسن اصفهان ص108).
فاما درخت شفتالو و آلوچه در حساب طاقاتند. (ترجمهء تاریخ قم ص110).
زآنکه در خوان چنین میوه ضرورت باشد
مثل شفتالو و تالانه و انگور و انار.
بسحاق اطعمه.
لب خود بر لبش پیوستم از بس تشنهء وصلم
که شفتالو چو پیوندی بود آبی دگر دارد.
میر یحیی شیرازی (از آنندراج).
ز باغ حسن خوبانی که بی آبی مباد آنرا
بجز شفتالو شیرین بهی دیگر نمی دارد.
؟ (از غیاث اللغات).
- شفتالوی آردی؛ قسمی از شفتالو. (غیاث اللغات) (آنندراج).
-شفتالوی کاردی؛ قسمی از شفتالوی نفیس. (غیاث اللغات) (آنندراج). خوخ اقرع. (بحر الجواهر).
|| ماچ و بوسه و قبله. (ناظم الاطباء). کنایه از بوسه است. (از برهان) (از غیاث اللغات) (انجمن آرا). به مناسبت شیرینی آن کنایه از بوسه نیز باشد. (از آنندراج) :
گر هیچ به سیب زنخش بازرسی
باری بررس که نرخ شفتالو چیست.
شمس الدین قندهاری.
و شفتالوی تر و تازه به از شفتالوی لب نازنین دل پرور. (ترجمهء محاسن اصفهان ص108).
خرم آن دم که میی زآن لب خندان گیرم
دو سه شفتالو از آن سیب زنخدان گیرم.
اشرف (از آنندراج).
(1) - Hecbe از لاتینی Persicum یعنی میوهء ایرانی. (یادداشت مؤلف).