سیبویه

[بِ وَیْهْ / بویَ] (اِخ) عمروبن عثمان بن قنبر مولی بنی الحارث بن کعب بن عمر بن وعله بن خالدبن مالک بن أدد، مکنی به ابوبشر یا ابوالحسن ایرانی و از مردم شیراز است و امام النحاه لقب اوست او نحو را از خلیل، عیسی بن عمر، یونس و جز آنان فراگرفت و علم لغت از ابی الخطاب اخفش کبیر و جز او کسب کرده او راست: الکتاب در نحو، کتابی که علمای سلف و خلف از تألیف مانند آن عاجز آمدند و او بروزگار رشید در 32 سالگی بقصد درک خدمت یحیی بن خالد بعراق رفت و در حضور یحیی کسائی و اخفش را با او مناظره رفت و یحیی ده هزار درهم بدو داد و او به بصره و از آنجا بموطن خویش شیراز بازگشت و در آنجا در چهل واند سالگی بسال 177 ه ق درگذشت گویند هر کس که درصدد آموختن و تعلم الکتاب برمی آمد، ابوالعباس مبرد بدو یعنی به دریا درشدی و از این سخن تعظیم و استعظام این کتاب را میخواست و مازنی می گفت: پس از ،« رکبت البحر » : می گفت الکتاب، در نحو کتابی بزرگ نوشتن شرم آور است و گویند اصل سیبویه سیب بویه است به معنی بوی سیب (از ابن الندیم) از قد کنت اظن ان العقرب اشدلسعه » : جمله وقایع حیات وی مناظره او با کسایی در حضور یحیی بن خالد است در مورد قرائت جمله سیبویه صورت دوم را انکار کرد و سرانجام خصمان بقضاوت عربی از مردم بادیه « من الزنبور فاذا هوهی و قالوا ایضاً فاذا هو ایاها رضا دادند و آن داور به کسایی فتوی داد و سیبویه عراق را ترک گفت یکی ماجرا را بنظم آورده و شعر او به قصیدهء زنبوریه معروف است رجوع به مغنی اللبیب شود : گفت حق است این ولی ای سیبویه اتق من شر من احسنت الیهمولوی.