سغدی

[سُ] (ص نسبی) منسوب به سغد که نام سرزمینی است در آسیای مرکزی( 1) و بدانها منسوب است زبان، خط ماه لغات سغدی زبان سغدی زبان قدیم سمرقند است این زبان بوسیلهء اسناد و ادبیات وسیع خود که هم در سرزمین اصلی سغد بدست آمده و هم در بسیاری از مستعمرات سغدی که در همهء آسیای مرکزی تا سرحدهای چین امتداد داشته بخوبی شناخته میشود پیش از کشف در مورد زبان بکار نمیرفت بلکه آن را فقط بر مردمی اطلاق میکردند که مرکز آنان شهر سمرقند بوده است « سغدی » اسناد کلمهء ابوریحان بیرونی (تولد 362 ، وفات 440 ه ق) در آثارالباقیه اسامی ماههای سغدی روزهای سغد و منازل قمر را بدان زبان نقل کرده است و اسناد موثق در تصحیح های نامهای مزبور بسیار مورد استفاده است لغات سغدی مانند دیگر نامهای ایرانی در توضیح و تبیین ریشهء لغات فارسی و شکل آنها بسیار کمک میکند خط سغدی بدو شکل بما رسیده که از یک عهد هستند و نه بیک صورت بیشتر اسناد بخط متأخران نوشته شده و این همان است که نخست در متون بودایی که دارای طومارهایی که از آسیای مرکزی مخصوصاً از توئن هوانگ آورده نوشته شده است خط سغدی با خط پهلوی کتیبه ها مشابه است و نیز با خط معمول نسخ خطی با خط پالمیری، آرامی، پاپیروس و همچنین با خط سریانی تشابه دارد منشأ خط سغدی خطی است سامی شمالی که بدستهء « سغدی » خط پالمیری و نبطی و غیره ملحق میشود و این دسته خطوط موجب پیدایش اشکال مختلف پهلوی مخصوصاً الفبایی که 21 مقدمه) منسوب به سغد نام زبانی است از جملهء هفت زبان - خوانده میشود گردیده است (از برهان قاطع چ معین صص 20 فارسی (آنندراج) (غیاث) : این زند بر چنگهای سغدیان پالیزبان و آن زند بر نایهای لوریان آزاد رود منوچهری دو دسته کاغذ سغدی نواختم فرمود نجیب خواجه مؤید شهاب دین احمد سوزنی چو دیر آمد آواز مرغان بگوش از آن مرغ سغدی برآور خروشنظامی ( 1) - رجوع به همین ماده شود.