سبک

(1)« استیل » استعمال کرده اند و تقریباً آن را در برابر « طرز خاصی از نظم یا نثر » [سَ] (ع اِ) ادبای قرن اخیر سبک را مجازاً بمعنی اروپائیان نهاده اند سبک در اصطلاح ادبیات عبارتست از روش خاص ادراک و بیان افکار بوسیلهء ترکیب کلمات و انتخاب الفاظ و طرز تعبیر سبک اثر ادبی وجههء خاص خود را از لحاظ صورت و معنی القاء میکند، و آن نیز بنوبهء خویش وابسته بطرز تفکر میباشد بنابراین سبک بمعنی عام خود عبارتست از تحقیق ادبی یک نوع ادراک در جهان که « حقیقت » گوینده یا نویسنده دربارهء خصایص اصلی محول خویش (اثر منظوم یا منثور) را مشخص می سازد در عرف ادبیات نباید نوع را با سبک اشتباه کرد، چه نوع عبارتست از شکل ادبی که گوینده یا نویسنده به نثر خود میدهد، مثلًا در ادبیات اروپائیان گفته میشود: انواع درام، انواع خنده آور، پس شکل ظاهری یک اثر ادبی جزء نوع محسوب میشود، اما در سبک از سجیهء عمومی اثر شاعر یا نویسنده، از لحاظ موضوع و انعکاسات محیط در آن بحث میشود، بنابراین سبک هم فکر و هم جنبهء ممتاز آن، و هم طرز تعبیر را در نظر میگیرد در صورتی که در نوع فقط طرز انشاء را بیان میکند با ذکر این مقدمه باید دانست که هیچگاه نوع از سبک و سبک از نوع بی نیاز نیست بلکه هر دو لازم و ملزومند، چه هر اثر ادبی جزء یکی از انواع ادبیات بشمار میرود و در همان حال نیز سبکی دارد مثلًا در ادبیات پارسی با مقامات حمیدی مشترک است ولی در سبک با آن اختلاف دارد همچنین قصاید عرفی « مقامه نگاری » گلستان سعدی در نوع شیرازی در نوع شعر با قصاید عنصری مشترک است ولی از حیث سبک جداست سبک شامل دو موضوع است: فکر یا معنی، صورت یا شکل از توجه بجهان بیرون فکری در ما تولید میشود و آن نمونه ای است از تأثیر محیط در فرد و ما آن فکر را با سوابق ذهنی خود منطبق و موافق میسازیم و با همان جنبهء فکری خویش برای شنوندگان تعبیر میکنیم، و این نمونه ای است از تأثیر فرد در محیط هر موضوع و فکری، شکل و قالبی برای تعبیر لازم دارد خوانندگان یک اثر ادبی از روی مطالعه و آشنایی با شکل اثر، معنی را که منظور گوینده است درمی یابند فکر در قالب جُمَل مستتر است و جداگانه بیان نمیشود پس موضوع خود در ادبیات جزو شکل محسوب میگردد و هرگز نمیتواند از آن جدا باشد از سوی دیگر مطلب یا فکر اصلی یک اثر ادبی شکل آن را تعیین میکند و همین یگانگی فکر و شکل یا معنی و صورت است که بنیاد سبک را تشکیل می دهد (از سبک شناسی بهار ج 1 ص ج د ه و) طرز بیان اندیشهء هنرآفرین که هم با چگونگی تفکر و هم با چگونگی تصویرسازیهای او نسبت مستقیم دارد سبک نام گرفته است، سبک کامل واحدی است که از اندیشهء هنرآفرین و تصاویری که او برای اندیشهء خود از مواد حسی میسازد پدید می آید باید دانست که سبک کلی ترین و عمیق ترین مقولهء هنر است و هیچیک از بررسی هایی که برای هنر کرده اند به قدر بررسی سبک، رسا و ژرف و روشنی بخش نیست هر هنرآفرینی برای بیان اندیشهء خود به مدد اسلوب های هنری، مواد هنری را بکار می گیرد و تصاویر یا صورت بندیهای حسی خاص بوجود می آورد چون آزمایشها و اندیشه های هیچکس عین آزمایشها و اندیشه های دیگری نیست، از این رو هر هنرآفرینی برای خود اندیشه و صورت سازیهای نسبهً مستقلی دارد با بیان دیگر سبک هر هنرآفرینی مختص خود او و متناسب با شخصیت اوست، بنابراین مسائل سبک مسائل شخصیت است، مطابق قول لون گینوس سبک هر کس خود اوست، شخصیت اوست سبک هر هنرآفرین باآنکه ممکن است در نظر اول شخصی و خصوصی جلوه کند، جمعی است، طبقاتی است بدون رجوع به تاریخ تعارضات آن فهم نمی شود درنتیجه سبک شناسی وابستهء جامعه شناسی است، در اثر اقامه میکردند ولی غافل از این بودند که این مواهب و « نبوغ » ،« الهام » ،« موهبت » عدم پیش رفت سبک آن را در قدیم بیشتر به الهامات خود مجهول اند برای اطلاع بیشتر رجوع به مقالهء آریان پور در مجلهء سخن سال 1340 ه ش و سخن سنجی صورتگر Style - ( شود ( 1.