اتازونی
[اِ] (اِخ)(1) (از اِتا، ملک ها + اونی، متّحده) نام مملکتی بزرگ واقع در آمریکای شمالی که آنرا دول متحده و جمهوری متحده نیز گویند. پایتخت این ملک واشنگتن است.
وضع طبیعی و حدود آن: ممالک متحدهء آمریکای شمالی که بین 26 و 49 درجهء عرض شمالی واقع شده موقع مهمی را در آمریکا داراست و بواسطهء نزدیکی و مجاورت به اروپا و آسیا و وقوع آن بین دو اقیانوس بزرگ از فوائد و منافع براری قدیمهء عالم بخوبی استفاده کرده و بهره مند میشود و بهمین مناسبت زودتر اراضی آن مسکون شد و اوضاع سیاسی و اقتصادی آن ترقی کرد و مقام بلندی را در بین سائر ممالک دنیا دارا شد بطوری که واقعاً میتوان گفت امروز عنان سیاست دول آمریکا به ید اقتدار اوست و مخصوصاً پس از حفر تنگهء پاناما (که در 1914 م. افتتاح شد) اهمیت جغرافیائی و سیاسی آن زیاده شده و وظایف و تکالیف مختصهء آن برای سرپرستی سایر ممالک آمریکا و مواظبت مخصوص این برّ بزرگ منبسط تر خواهد شد. ممالک اتازونی که قسمت وسط یا مرکز آمریکای شمالی را شامل است و از دو طرف مربوط و محدود به اقیانوس کبیر و اطلس است و از سمت شمال و جنوب به ممالک کانادا و خلیج مکزیک و ممالک مکزیک محدود میشود و حد شمال شرقی جنوبی آن تا شهر اِلپازُ(2) که قسمت قابل کشتی رانی رود ریو گراندل نرت است بواسطهء دریاچه های مرکزی و خلیج مکزیک و رود ریو گراندل نرت طبیعی است. از دو طرف محیط و محدود به رشته جبال اعصار مختلفه و مرکز آن هم پوشیده از جلگه های بزرگ مسطّح است.
1- جبال شرقی یا جبال آپالاش یا الگانی: جبال آپالاش که بمناسبت اسم قبیله ای از قبایل سرخ پوست به این اسم موسوم شده و آنرا جبال الگانی نیز مینامند رشته جبالیست از جنوب غربی بشمال شرقی و از رود آلاباما(3) تا نیویورک ممتد است طول آن 1400 هزار گز. و عرض آن از 180 الی 200 هزارگز است. احجار این جبال که متعلق به اراضی دورهء مقدماتی و عصر اولست بواسطهء عوامل طبیعی بسیار خراب و پست شده و قواعد آن باقیمانده است و پستی و بلندیهائی که از انقلابات اعصار بعد حاصل شده دره های عمیق به امتداد جنوب غربی و شمال شرقی و بموازات همین جبال تولید و تشکیل کرده است که جبال را به دو رشتهء شرقی و غربی تقسیم می کند دره های عریض هم که معبر رودها و مجاری انهار است این رشته کوه را بقطعات مختلف تقسیم کرده و قسمتهای آنرا از یکدیگر مجزی کرده است درهء مرکزی که بطول جبال واقع شده موسوم به درهء بزرگ و بعرض سی هزار گز و طول صدهزار گز است این دره معبر عمدهء تاریخی اتازونی است و قسمت عمدهء رود تنسی(4)شعبهء اهیوو وکُاُزا شعبه آلاباما در آن جاری است. مرتفعترین قسمتهای جبال آپالاش جزء شمالی آن است که به واسطهء رنگ آبی آن که از دریا بنظر می آید موسوم بجبال آبی است و مرتفعترین قلل آن در جنوب قلّهء سیاه است بنام بلاک دمُ که 2044 متر ارتفاع دارد و دامنه های شرقی جبال آپالاش که دارای نشیبی تند و سراشیب است موسوم به پایکوه است و به واسطهء مجاری انهار بریده شده و آبشارهای بسیار در آن دیده میشود. دامنه های غربی آن که معروف به کمبرلاند است عبارت از فلات مرتفعی است که پست و بلند و نقاط مرتفع آن از دویست الی 1200 گز است و مخصوصاً آثار انقلابات طبیعی در آن زیاده است و غارهای متعدد در آن دیده میشود و بزرگترین آنها غار وسیعی است موسوم به ماموث که دارای خیابانهای طویل [ 350 هزار گز ] و میدانهای وسیع و رودها و دریاچه هاست.
2- جلگه های مرکزی یا درّهء بزرگ: جلگهء بزرگ مرکزی اتازونی که بین جبال آپالاش و رُشو واقع شده همان مجرای رود می سی سی پی و شعب آن است این جلگه در شمال مجاور اراضی کانادا مرتفع و وصل به اراضی مرتفعهء کاناداست و تمایل پستی آن بسمت جنوبست و پستی و بلندی آنهم بسیار کم و بواسطهء مناظر مختلفه اراضی آن بمناطق مختلفه تقسیم میشود قسمت شمال آن مجاور دریاچه ها و حدود کانادا و چمن زار و جنس اراضی آن رسوبیست و بعض تپه های پست هم در آن دیده میشود. مجاور انهار آن جنگلهای خیابانی واقع است شمال این منطقه سابقاً جنگل بوده ولی حال تقریباً جنگلهای آن خیلی کم شده است. حدود جنوبی اتازونی که جلگهء مسطح و باتلاقیست جزو اراضی زراعتی اتازونی محسوب میشود. در مغرب اتازونی در دامنهء جبال رشو جلگه های متعددی است که بعضی خشک و بی حاصل و بعض دیگر پرآب هستند و معادن زر و سیم هم در آن یافته میشود.
3- منطقهء اراضی مرتفعه یا جبال شامخهء غربی: در مغرب اتازونی جبال مرتفعی که از انقلاب عصر چهارم تشکیل شده واقعست و شامل جبال رشو و وازاچ(5) و فلاتهای کُلمبی و مجرای بزرگ رودهای غربی گراند باسن(6) و فلاتهای کلرادو(7) در مغرب آن جبال آبشارها و سیرا نوادا(8) و بالاخره مجاور سواحل جبال سواحلی یاکست رانژ جبال رشو که منتهی الیه جبال الاسکا و کاناداست در درجهء 18 عرض شمالی بجبال آتش فشانی مکزیک منتهی میشود و چون مجاور با جلگهء وسیع مرکزیست قلل آن خالی از برف و یخ است و به این واسطه انقلابات طبیعت در آن مؤثر نشده و قلل مرتفعهء آن بجا مانده است [ مرتفعترین قلل آن قلّهء پیک لُنک (4380 گز) و قلهء سفید (4410 گز) است ] و مجاری انهار و دره ها این کوه را بریده است و بین قطعات آن فاصل شده است علاوه بر این پارکها یا مواقع پوشیده از جنگل و جبال مرتفعه هم در آن بسیار است و معروفترین آنها پارک ملی که در شمال محل انشعاب سرچشمه های رود سنک ریور(9) و می سی سی پی است وسط آن پوشیده از چشمه های آب سرد و گرم و دریاچه های متعدد و آبشارها و جنگلهای انبوه است که جنس اشجار آن از جنس درختهای عظیمهء عالم و موسوم به سکواُیا ژیگانتا(10) است. فلات وسیع کلمبی که بین جبال رشو و جبال آبشارها واقع شده محل جریان رود کلمبی و شعب آن است. این فلات از سعیر قلل آتش فشانی تشکیل شده و در سطح آن دره های عمیق تخته سنگی بسیار است که محل جریان رودهاست و بهمین مناسبت رودها در آنجا آبشارهای بسیار تشکیل میدهند و معروفترین آبشارهای آن آبشاری است که از جریان سنک ریور بوجود آمده است اراضی این فلات چون از جنس احجار سنگ سماقی است قابل زراعت است منتهی عدم وصول بمجاری انهار و تعسّر آبیاری اراضی آنرا بایر و بی حاصل ساخته است.
فلات معروف بفلات مجرای بزرگ جبال وازاچ و سیرا نوادا واقع شده و عرض آن از ششصد الی هفتصد هزار گز است ارتفاع متوسط آنهم از 1200 الی 1800 گز است این فلات در قدیم پست تر بوده و بعدها بواسطهء رسوب دریاچهء بزرگی که در دورهء یخ بندان در این حدود واقع شده بود پوشیده و سطح آن بالا آمده است. این دریاچهء قدیمی پس از تغییر آب و هوا در نیمکرهء شمالی بواسطه شدت حرارت خشک شده و از بقایای آن دریاچهء هومبولت و دریاچهء شور که بسیار شور میباشد و حیوانی در آن وجود ندارد در جنوب فلات سابق فلات کلرادو واقع است که به مناسبت رودی به همین اسم که در آنجا جاری است به این اسم موسوم گردیده این فلات در ممالک و اراضی اُتاه(11) و مکزیک جدید و آریزنا واقع شده ارتفاع متوسط آن 2 هزار گز است هوای آن خشک و سطح آن خالی از نباتات و لم یزرع و بواسطهء نداشتن معادن و اراضی قابل زراعت به هیچوجه درخور استفاده نیست ولی از طرف دیگر بواسطهء وضع طبیعی و ترکیبات اراضی و وجود طبقات مختلفه در آن و وقوع اغلب آثار جغرافیایی در آنجا بسیار طرف توجه و اهمیت برای علمای طبیعی و جغرافی است. جبال آبشارها که بمناسبت آبشار کُلمبیا به این اسم موسوم شده بواسطهء ابخره و رطوبات اقیانوس کبیر از برف پوشیده شده است و در دره های مرتفعهء آن توچال بسیار است به همین جهت دامنه های آن سبز و خرم و پوشیده از جنگلهاست و دامنهء غربی آن از اشجار سدر و کاج و سرو پوشیده شده. مرتفع ترین قلهء آن 4376 گز ارتفاع دارد منتهی الیه جنوبی این رشته جبال سیرا نوادا که در موازات سواحل واقع شده و آن را گاهی آلپ کالیفرنی می نامند بیشتر قلل مرتفعهء جبال غربی در این رشته است و عمدهء آن به بیست قله بالغ می شود و معروفترین قلل آن قلهء ویتنی است که 4418 گز ارتفاع دارد و معروفترین قلل اتازونی است. دامنه های شرقی این جبال خشک ولی دامنه های غربی آن پوشیده از جنگل و سبز و خرم است و اشجار آنرا گویند که ده مائه عمر دارد و ارتفاع آن صد گز است این رشته بواسطهء رودها و مجاری انهار بریده شده است بالاخره در مغرب مجاور سواحل، رشته کوه سواحلی است که آن را کست رانژ گویند این کوه هم بواسطهء مجاری انهار بریده شده و خلیج سانفرانسیسکو آنرا به دو قسمت می کند جلگه ها و دره های آنهم بسیار حاصلخیز و مفید است و غلات و اشجار میوه دار در آن بعمل می آید. آب و هوای اتازونی که بین 26 و 49 درجه عرض شمالی واقع شده شامل قسمت عمدهء منطقهء معتدله است و اگر چه از دو طرف محیط بجبال مرتفعه میباشد ولی چون ارتفاع جبال غربی بیشتر و ارتفاع جبال شرقی کمتر است بیشتر در معرض آب و هوای اقیانوس اطلس است و آب و هوای اقیانوس کبیر را در آن اثری نیست. آب وهوای اتازونی اگر چه از شمال بجنوب به نسبت عرض جغرافیائی تغییر میکند ولی تغییرات عمدهء آن منوط بمجاورت و دوری از اقیانوس است و مناطق عمدهء آب وهوای آن مانند اوضاع طبیعی اراضی و پستی و بلندی آن بموازات سواحل و جریانهای دریائی از مشرق بمغرب تغییر میکند و بطور کلی خصایص عمدهء آب وهوای اتازونی که خود آمریکائیها آب وهوای حاره و منجمده توصیف میکنند، این است که در تابستان سوزان و در زمستان بسیار سرد است. بهار تقریباً در آنجا نیست و پائیز آن در عوض بهترین و معتدلترین فصول آن است . اتازونی از حیث آب وهوا به شش منطقه تقسیم میشود: 1- منطقهء سواحل اقیانوس اطلس که در تابستان بسیار گرم است (بواسطهء وزش بادهای جنوبی و جنوب غربی) و در زمستان بسیار سرد است (بواسطهء وزش بادهای شمال غربی) درجهء حرارت نیویورک که با ناپل در یک عرض واقع شده بطور متوسط در زمستان 17 درجه و 3 دقیقه زیر صفر است و در تابستان 33 درجه و 9 دقیقه بالای صفر است و باید دانست که بخار آب و رطوبت که بواسطهء مجاورت دریا در این سواحل بسیار است باعث وجود باران میشود ولی بیشتر مبدل ببرف شده مخصوصاً تا واشنگتن هم برف میبارد. 2- منطقهء خلیج مکزیک و اراضی مجاور آن که بواسطهء مجاورت با منطقهء حاره بسیار مرطوب است و باران فراوان مخصوصاً در تابستان میبارد و بهمین مناسبت آب وهوای آن گرم (گرمی آن بسیار نیست و مثل بعض نقاط اتازونی سوزان نمیباشد) و ثابت و سنگین است و بهمین مناسبت امراض ساریه مخصوصاً تب زرد تولید می کند سرمای زمستان آنهم نسبهً سخت و در ارلئان جدید 35 درجه و 8 دقیقه بالای صفر در تابستان و در زمستان 9 درجه و 3 دقیقه زیر صفر است. 3- منطقهء مرکزی یا جلگهء می سی سی پی و میسوری که شامل اراضی وسیعهء اتازونی است دارای آب و هوائی خشک است و بهمین مناسبت تغییرات آن بسیار و در تابستان نیز سوزان و در زمستان سخت شدید است و اختلافات درجهء حرارت آن گذشته از تغییرات فصل در شب و روز هم بسیار است بطوریکه بواسطهء عبور بادهای سرد غفلهً درجهء حرارت از فوق صفر به سی درجه تحت صفر میرسد. 4- منطقهء مشرق و جنوب شرقی دریاچه های بزرگ آمریکا که نیز در زمستان سرد است ولی بواسطهء مجاورت با دریاچه ها و وجود بخار آب ملایم و معتدلست و تغییرات درجهء حرارت در آن چندان مشاهده نمیشود و بهمین جهت محل تربیت و نمو اشجار میوه دار است. 5- منطقه اراضی مرتفعهء غربی که بواسطهء خشکی هوا درجهء حرارت در آن بسیار متغیر و مختلف است و مواقع پست آن کویر و بی حاصل و شوره زار است و نباتات آنهم بوته ای میباشد. باران در زمستان میبارد و سایر فصول آن خشک است در جنوب آثار منطقهء حاره بسیار است و گرمترین نقاط اتازونی میباشد بطوری که در سایه بعض اوقات درجهء حرارت به پنجاه نیز میرسد. 6- سواحل اقیانوس کبیر که از حیث اعتدال آب و هوا و ملایمت آن بکلی مخالف با سایر مواقع اتازونی و شباهت کلی با آب و هوای اروپای غربی دارد. بخار آبی که بواسطهء جریان کورسیو بسمت سواحل متوجه است هوای آنجا را مرطوب و معتدل کرده بطوری که زمستان آن ملایم و تابستان آن معتدلتر است و مخصوصاً آب وهوای جنوبی ایالت کالیفرنی شباهت به آب و هوای سواحل شمالی مدیترانه دارد و به همین مناسبت هوا بسیار صاف و درخشانست و محل تربیت و نمو مو و درخت زیتون و انجیر و سیب و زردآلو و گردو و بادام است.
آبهای آن: چون رودهای اتازونی از مصب های غیرمساوی و مختلف جاری است از حیث طول بسیار مختلفند و کلیهً می توانیم رودهای آن را از حیث مصب به دو قسمت کنیم یکی مصب اقیانوس اطلس یا مصب شرقی که به مصبهای اقیانوس اطلس بالاخص و خلیج مکزیک تقسیم می شود دیگر مصب اقیانوس کبیر یا مصب غربی که رودهای آن معدود است. در فلاتهای غربی و دره های بین جبال آن بعض دریاچه ها دیده می شود که تمام آبهای جاریهء در آنجا به این دریاچه ها داخل می شوند:
اول خلیج مکزیک مهمترین رودهای این مصب همان رود می سی سی پی(12) است که از جمله رودهای معظم و طویل عالم محسوبست این رود که به طول 4200 گز از نقاط دوردست اتازونی شمال جاری است از اراضی مرتفعهء شمال اتازونی از دریاچهء ایتاسکا(13) و بعض دریاچه های کوچک دیگر جاری است قسمت علیای آن سریع السیر و سواحل آن نیزار و پوشیده از علف و برنج جنگلیست و چون مجرای آن پست و بلند است آبشارهای متعدد در آن دیده میشود. شعبهء کوچک و کم آب مینِ زُتا در این قسمت به آن ملحق می شود. در قسمت وسطی رود می سی سی پی بشعب مهم فلور که از یسار سن کروا(14) و ویس کن سن(15) و ایلی نوا(16) که بواسطهء کانالی به شیکاگو و دریاچهء میشیگان متصل میشود از قسمت یمین به مِن(17)و میسوری ملحق میشود در این قسمت رود می سی سی پی محیط به تخته سنگهای مرتفعه و سراشیب است و در بعض نقاط محیط به جنگلهای انبوه و یا چمنهای وسیع است.
رود میسوری 4837 هزار گز است و بزرگترین شعبهء می سی سی پی محسوب میگردد این رود بتازگی مکشوف شده و اخیراً از سرچشمهء آن مطلع شده اند. آب این رود کم و گل آلود است و نسبت بطول آن چندان اهمیت ندارد سرچشمهء آن از پارک یلوستن است و ابتدا از اراضی کوهستانی سنگلاخی عبور میکند و بهمین مناسبت آبشار بسیار دارد و قسمت عمدهء آن قابل کشتی رانی است ولی در این قسمت هم اغلب تخته های یخ مانع است. در شهر سیوسیتی بالاخره در جلگه داخل شده و سواحل آن از جنگلهای انبوه پوشیده شده است و از این شهر تا مصب قابل کشتی رانی است این رود در حوالی شهر سن لوئی داخل رود می سی سی پی میشود و از آن ببعد رود می سی سی پی را لجن زار و گل آلود می کند بالاخره رود می سی سی پی در جنوب سن لوئی برود اُهیو که پس از میسوری مهمترین شعب آن است ملحق میشود این رود [ یعنی رود خشک ] از جمله شعب یمین می سی سی پی است و طول آن 1570 هزارگز میباشد و شعب آن کمبرلاند و تن نسی(18) است و از اراضی حاصلخیز جنوبی اتازونی گذشته داخل می سی سی پی میشود از سمت شمال این رود به وسیلهء کانالهای عظیم بدریاچهء اریه و رود هودُسن ملحق میشود. اگرچه بعض اوقات کم آب و مدتی از سال منجمد و بسته است ولی برای کشتی رانی مفید میباشد.
قسمت سفلای رود می سی سی پی در جلگهء پست و رسوبی که در عصر سوم خلیجی بوده و بعدها از رسوب پوشیده شده جاری است عرض آن از 1500 الی 2000 گز است و عمق آن کم میباشد اراضی اطراف آن بواسطهء آبهای راکد رود باتلاقی و لجن زار است و جریان آن بواسطهء بدنه های درخت که از اطراف این رود کشیده شده و در بستر این رود جمع شده مثل سدی مانع از عبور و مرور قایقها و کشتیهاست و اغلب بند می آید بالاخره در قسمت سفلی بشعب آرکانزاس(19) و رود سرخ جنوبی متصل شده در کنار شهر ارلئان جدید بدریا میریزد و در مصب تشکیل دلتائی بشکل پنجه های مرغ میدهد و هرسال بیست متر اراضی سواحل را در دریا پیش برده و اراضی جدید تشکیل میدهد دیگر از رودهای این مصب رود ریو گراندل نرت است که از شعب رشو در خاک اتازونی جاری است و از شهر الپاسو(20) تا مصب سرحد بین مکزیک و اتازونیست. این رود پس از می سی سی پی طویلترین رودهای مصب خلیج مکزیک است (2800 هزار گز) و چون انهار و مجاری بسیار از آن منشعب میکنند سخت کم آب میشود بطوریکه گاهی کشتی رانی در آن میسر نیست و فقط در موقع طغیان قابل استفاده است سایر رودهای این مصب قصیر و کم اهمیت میباشند و در برکه های مجاور سواحل ختم و منتهی میشوند عمدهء آن رود آلاباما است که در مشرق می سی سی پی جاری و از جبال جنوب الگانی سرچشمه میگیرد.
دوم مصب اقیانوس اطلس: رودهائیکه به این مصب داخل میشوند چندان طویل و مفید نیستند و اگر چه جریان آنها بواسطهء عبور از جلگه های سواحلی منظم است ولی آب آنها کم است و چندان قابل استفاده نمیباشند عمدهء آنها رود هودسن است که در بندر نیویورک بدریا میریزد. این رود خیلی پرآب و عریض و قابل کشتی رانی است و بواسطهء دو کانال بدریاچهء اریه و دریاچه های شامپولیون و ریشلیو متصل میشود.
سوم مصب اقیانوس کبیر: رودهائی که به اقیانوس کبیر داخل میشود بواسطهء اینکه در بسترهای عمیق کوهستانی و سنگلاخهای پست و بلند جاری هستند دارای آبشارهای بسیار میباشند و قابل کشتی رانی نیستند رود کُلمبیا(21) که در خاک کانادا سرچشمه گرفته و از سمت شمال به اتازونی داخل شده و پس از الحاق بشعبهء سنک ریور(22) که از پارک یلوستن جاری و در جریان خود از بسترهای عمیق تخته سنگی میگذرد و آبشار معروفی به اسم آبشار شُ شُن دارد و بسمت مغرب متوجه شده بدریا میریزد. در جلگهء کالیفرنی هم رودهای ساکرامنتو(23) و سان ژُکَن(24) از شمال و جنوب جاری است و بالاخره در کنار مصب بهم ملحق شده و بخلیج سان فرانسیسکو میریزند. دیگر رود کلرادو، (اسپانیولیها ابتدا به این رود رسیده و بواسطهء رنگ آب آن که از اراضی و معادن آهن میگذرد و زردرنگ است آنرا به اسم رود رنگین نامیدند) این رود هم در جریان خود از بستری بسیار عمیق و تخته سنگی میگذرد و قسمت عمدهء آن در سنگلاخها و اراضی کوهستانی جاری است بالاخره پس از الحاق بشعبهء ریوژیلا در جلگهء رسوبی کالیفرنی داخل شده و شدت تبخیر و کثرت انهاری که از آن جدا شده است آب آنرا کم کرده در خاک مکزیک بخلیج کالیفرنی داخل میشود. در فلات غربی رودهای متعدد جاری است که به دریاچه های داخل میریزند. عمدهء آن رود هومبلث(25) (500 هزار گز) است که آب آن از ذوب برف جبال رشو حاصل میشود و بدریاچهء کوچکی میریزد. راه آهن ماوراء اتازونی از درهء این رود عبور میکند. دریاچهء شور در این فلات واقع شده و منظرهء خوشی دارد حال باید دانست که دریاچهء میشیگان که پنجمین دریاچهء وصل بدریاچه های مرکزیست بکلی در خاک اتازونی واقع شده و بریدگی زیاد دارد مدخل و رابطهء آن با دریاچهء هورن تنگه ای است و بواسطهء کانالی به رود می سی سی پی می پیوندد.
سواحل آن: اگر چه از شرح پستی و بلندی و وضع رودهای اتازونی بسهولت اوضاع پستی و بلندی و بریدگی سواحل آن معلوم میشود ولی محض مزید اطلاع ذیلاً بطور مشروح اوضاع سواحلی آنرا مذکور میداریم: سواحل اقیانوس اطلس تا خلیج نیویورک بسیار بریده و مضرس است و بواسطهء ارتفاع و بریدگی شبیه بسواحل فیورد است خلیج های آن خلیج پرتلاند و بُستُن(26) و دماغهء آن دماغهء کُد یا دماغهء مرو است جزیره لُنگ آیلند(27) هم در مقابل خلیج نیویورک واقع شده از آن به بعد سواحل پست و اراضی آن رسوبیست و خلیج بزرگ دُلاوار(28) و چساپیک در آن واقع است و از این خلیج ها تا حدود سرحد مکزیک سواحل بدون بریدگیست و جز شبه جزیرهء مرجانی فلورید(29)در همه جای سواحل مجاور تپه های شنی و ریگی است و در مصب رودها پست و باتلاقی میباشد و سواحل اقیانوس کبیر بالعکس در همه جا تخته سنگی و مرتفعست و مجاورت جبال بدریا سواحل را بشکل دیواری بسیار مرتفع کرده و پس از بریدگیهای فراوان سواحل کانادا به سواحل اتازونی بشکل خطی مستقیم و جز خلیج سان فرانسیسکو بریدگی دیگری در آن مشاهده نمیشود این خلیج بواسطهء وضع طبیعی مناسب خود بسیار طرف توجه و اهمیت است و بهمین مناسبت در کنار آن معتبرترین بنادر آمریکای غربی واقع و مخصوصاً مدخل آن بواسطهء خوش منظری معروف به باب زرین است. ابتدای مهاجرت اروپائیان در سواحل شرقی اتازونی از مائهء 17 بوده و در سال 1607 م. انگلیسها مهاجرنشین اشرافی ویرژینی(30) و در 1618 مهاجرنشین نیوانگلند و در 1632 ماری لاند(31) و در 1681 پن سیلوانی(32)را تشکیل دادند و چون در همین اوقات هلندیها مهاجرنشین امستردام جدید را در شمال در مصب رود هودسن تشکیل داده بودند انگلیسها در 1644 آنرا از هلندیها متنزع و آنجا را به اسم نیویورک موسوم و به مستملکات خود ملحق کردند اسپانیولیها در جنوب و جنوب غربی اتازونی م
وضع طبیعی و حدود آن: ممالک متحدهء آمریکای شمالی که بین 26 و 49 درجهء عرض شمالی واقع شده موقع مهمی را در آمریکا داراست و بواسطهء نزدیکی و مجاورت به اروپا و آسیا و وقوع آن بین دو اقیانوس بزرگ از فوائد و منافع براری قدیمهء عالم بخوبی استفاده کرده و بهره مند میشود و بهمین مناسبت زودتر اراضی آن مسکون شد و اوضاع سیاسی و اقتصادی آن ترقی کرد و مقام بلندی را در بین سائر ممالک دنیا دارا شد بطوری که واقعاً میتوان گفت امروز عنان سیاست دول آمریکا به ید اقتدار اوست و مخصوصاً پس از حفر تنگهء پاناما (که در 1914 م. افتتاح شد) اهمیت جغرافیائی و سیاسی آن زیاده شده و وظایف و تکالیف مختصهء آن برای سرپرستی سایر ممالک آمریکا و مواظبت مخصوص این برّ بزرگ منبسط تر خواهد شد. ممالک اتازونی که قسمت وسط یا مرکز آمریکای شمالی را شامل است و از دو طرف مربوط و محدود به اقیانوس کبیر و اطلس است و از سمت شمال و جنوب به ممالک کانادا و خلیج مکزیک و ممالک مکزیک محدود میشود و حد شمال شرقی جنوبی آن تا شهر اِلپازُ(2) که قسمت قابل کشتی رانی رود ریو گراندل نرت است بواسطهء دریاچه های مرکزی و خلیج مکزیک و رود ریو گراندل نرت طبیعی است. از دو طرف محیط و محدود به رشته جبال اعصار مختلفه و مرکز آن هم پوشیده از جلگه های بزرگ مسطّح است.
1- جبال شرقی یا جبال آپالاش یا الگانی: جبال آپالاش که بمناسبت اسم قبیله ای از قبایل سرخ پوست به این اسم موسوم شده و آنرا جبال الگانی نیز مینامند رشته جبالیست از جنوب غربی بشمال شرقی و از رود آلاباما(3) تا نیویورک ممتد است طول آن 1400 هزار گز. و عرض آن از 180 الی 200 هزارگز است. احجار این جبال که متعلق به اراضی دورهء مقدماتی و عصر اولست بواسطهء عوامل طبیعی بسیار خراب و پست شده و قواعد آن باقیمانده است و پستی و بلندیهائی که از انقلابات اعصار بعد حاصل شده دره های عمیق به امتداد جنوب غربی و شمال شرقی و بموازات همین جبال تولید و تشکیل کرده است که جبال را به دو رشتهء شرقی و غربی تقسیم می کند دره های عریض هم که معبر رودها و مجاری انهار است این رشته کوه را بقطعات مختلف تقسیم کرده و قسمتهای آنرا از یکدیگر مجزی کرده است درهء مرکزی که بطول جبال واقع شده موسوم به درهء بزرگ و بعرض سی هزار گز و طول صدهزار گز است این دره معبر عمدهء تاریخی اتازونی است و قسمت عمدهء رود تنسی(4)شعبهء اهیوو وکُاُزا شعبه آلاباما در آن جاری است. مرتفعترین قسمتهای جبال آپالاش جزء شمالی آن است که به واسطهء رنگ آبی آن که از دریا بنظر می آید موسوم بجبال آبی است و مرتفعترین قلل آن در جنوب قلّهء سیاه است بنام بلاک دمُ که 2044 متر ارتفاع دارد و دامنه های شرقی جبال آپالاش که دارای نشیبی تند و سراشیب است موسوم به پایکوه است و به واسطهء مجاری انهار بریده شده و آبشارهای بسیار در آن دیده میشود. دامنه های غربی آن که معروف به کمبرلاند است عبارت از فلات مرتفعی است که پست و بلند و نقاط مرتفع آن از دویست الی 1200 گز است و مخصوصاً آثار انقلابات طبیعی در آن زیاده است و غارهای متعدد در آن دیده میشود و بزرگترین آنها غار وسیعی است موسوم به ماموث که دارای خیابانهای طویل [ 350 هزار گز ] و میدانهای وسیع و رودها و دریاچه هاست.
2- جلگه های مرکزی یا درّهء بزرگ: جلگهء بزرگ مرکزی اتازونی که بین جبال آپالاش و رُشو واقع شده همان مجرای رود می سی سی پی و شعب آن است این جلگه در شمال مجاور اراضی کانادا مرتفع و وصل به اراضی مرتفعهء کاناداست و تمایل پستی آن بسمت جنوبست و پستی و بلندی آنهم بسیار کم و بواسطهء مناظر مختلفه اراضی آن بمناطق مختلفه تقسیم میشود قسمت شمال آن مجاور دریاچه ها و حدود کانادا و چمن زار و جنس اراضی آن رسوبیست و بعض تپه های پست هم در آن دیده میشود. مجاور انهار آن جنگلهای خیابانی واقع است شمال این منطقه سابقاً جنگل بوده ولی حال تقریباً جنگلهای آن خیلی کم شده است. حدود جنوبی اتازونی که جلگهء مسطح و باتلاقیست جزو اراضی زراعتی اتازونی محسوب میشود. در مغرب اتازونی در دامنهء جبال رشو جلگه های متعددی است که بعضی خشک و بی حاصل و بعض دیگر پرآب هستند و معادن زر و سیم هم در آن یافته میشود.
3- منطقهء اراضی مرتفعه یا جبال شامخهء غربی: در مغرب اتازونی جبال مرتفعی که از انقلاب عصر چهارم تشکیل شده واقعست و شامل جبال رشو و وازاچ(5) و فلاتهای کُلمبی و مجرای بزرگ رودهای غربی گراند باسن(6) و فلاتهای کلرادو(7) در مغرب آن جبال آبشارها و سیرا نوادا(8) و بالاخره مجاور سواحل جبال سواحلی یاکست رانژ جبال رشو که منتهی الیه جبال الاسکا و کاناداست در درجهء 18 عرض شمالی بجبال آتش فشانی مکزیک منتهی میشود و چون مجاور با جلگهء وسیع مرکزیست قلل آن خالی از برف و یخ است و به این واسطه انقلابات طبیعت در آن مؤثر نشده و قلل مرتفعهء آن بجا مانده است [ مرتفعترین قلل آن قلّهء پیک لُنک (4380 گز) و قلهء سفید (4410 گز) است ] و مجاری انهار و دره ها این کوه را بریده است و بین قطعات آن فاصل شده است علاوه بر این پارکها یا مواقع پوشیده از جنگل و جبال مرتفعه هم در آن بسیار است و معروفترین آنها پارک ملی که در شمال محل انشعاب سرچشمه های رود سنک ریور(9) و می سی سی پی است وسط آن پوشیده از چشمه های آب سرد و گرم و دریاچه های متعدد و آبشارها و جنگلهای انبوه است که جنس اشجار آن از جنس درختهای عظیمهء عالم و موسوم به سکواُیا ژیگانتا(10) است. فلات وسیع کلمبی که بین جبال رشو و جبال آبشارها واقع شده محل جریان رود کلمبی و شعب آن است. این فلات از سعیر قلل آتش فشانی تشکیل شده و در سطح آن دره های عمیق تخته سنگی بسیار است که محل جریان رودهاست و بهمین مناسبت رودها در آنجا آبشارهای بسیار تشکیل میدهند و معروفترین آبشارهای آن آبشاری است که از جریان سنک ریور بوجود آمده است اراضی این فلات چون از جنس احجار سنگ سماقی است قابل زراعت است منتهی عدم وصول بمجاری انهار و تعسّر آبیاری اراضی آنرا بایر و بی حاصل ساخته است.
فلات معروف بفلات مجرای بزرگ جبال وازاچ و سیرا نوادا واقع شده و عرض آن از ششصد الی هفتصد هزار گز است ارتفاع متوسط آنهم از 1200 الی 1800 گز است این فلات در قدیم پست تر بوده و بعدها بواسطهء رسوب دریاچهء بزرگی که در دورهء یخ بندان در این حدود واقع شده بود پوشیده و سطح آن بالا آمده است. این دریاچهء قدیمی پس از تغییر آب و هوا در نیمکرهء شمالی بواسطه شدت حرارت خشک شده و از بقایای آن دریاچهء هومبولت و دریاچهء شور که بسیار شور میباشد و حیوانی در آن وجود ندارد در جنوب فلات سابق فلات کلرادو واقع است که به مناسبت رودی به همین اسم که در آنجا جاری است به این اسم موسوم گردیده این فلات در ممالک و اراضی اُتاه(11) و مکزیک جدید و آریزنا واقع شده ارتفاع متوسط آن 2 هزار گز است هوای آن خشک و سطح آن خالی از نباتات و لم یزرع و بواسطهء نداشتن معادن و اراضی قابل زراعت به هیچوجه درخور استفاده نیست ولی از طرف دیگر بواسطهء وضع طبیعی و ترکیبات اراضی و وجود طبقات مختلفه در آن و وقوع اغلب آثار جغرافیایی در آنجا بسیار طرف توجه و اهمیت برای علمای طبیعی و جغرافی است. جبال آبشارها که بمناسبت آبشار کُلمبیا به این اسم موسوم شده بواسطهء ابخره و رطوبات اقیانوس کبیر از برف پوشیده شده است و در دره های مرتفعهء آن توچال بسیار است به همین جهت دامنه های آن سبز و خرم و پوشیده از جنگلهاست و دامنهء غربی آن از اشجار سدر و کاج و سرو پوشیده شده. مرتفع ترین قلهء آن 4376 گز ارتفاع دارد منتهی الیه جنوبی این رشته جبال سیرا نوادا که در موازات سواحل واقع شده و آن را گاهی آلپ کالیفرنی می نامند بیشتر قلل مرتفعهء جبال غربی در این رشته است و عمدهء آن به بیست قله بالغ می شود و معروفترین قلل آن قلهء ویتنی است که 4418 گز ارتفاع دارد و معروفترین قلل اتازونی است. دامنه های شرقی این جبال خشک ولی دامنه های غربی آن پوشیده از جنگل و سبز و خرم است و اشجار آنرا گویند که ده مائه عمر دارد و ارتفاع آن صد گز است این رشته بواسطهء رودها و مجاری انهار بریده شده است بالاخره در مغرب مجاور سواحل، رشته کوه سواحلی است که آن را کست رانژ گویند این کوه هم بواسطهء مجاری انهار بریده شده و خلیج سانفرانسیسکو آنرا به دو قسمت می کند جلگه ها و دره های آنهم بسیار حاصلخیز و مفید است و غلات و اشجار میوه دار در آن بعمل می آید. آب و هوای اتازونی که بین 26 و 49 درجه عرض شمالی واقع شده شامل قسمت عمدهء منطقهء معتدله است و اگر چه از دو طرف محیط بجبال مرتفعه میباشد ولی چون ارتفاع جبال غربی بیشتر و ارتفاع جبال شرقی کمتر است بیشتر در معرض آب و هوای اقیانوس اطلس است و آب و هوای اقیانوس کبیر را در آن اثری نیست. آب وهوای اتازونی اگر چه از شمال بجنوب به نسبت عرض جغرافیائی تغییر میکند ولی تغییرات عمدهء آن منوط بمجاورت و دوری از اقیانوس است و مناطق عمدهء آب وهوای آن مانند اوضاع طبیعی اراضی و پستی و بلندی آن بموازات سواحل و جریانهای دریائی از مشرق بمغرب تغییر میکند و بطور کلی خصایص عمدهء آب وهوای اتازونی که خود آمریکائیها آب وهوای حاره و منجمده توصیف میکنند، این است که در تابستان سوزان و در زمستان بسیار سرد است. بهار تقریباً در آنجا نیست و پائیز آن در عوض بهترین و معتدلترین فصول آن است . اتازونی از حیث آب وهوا به شش منطقه تقسیم میشود: 1- منطقهء سواحل اقیانوس اطلس که در تابستان بسیار گرم است (بواسطهء وزش بادهای جنوبی و جنوب غربی) و در زمستان بسیار سرد است (بواسطهء وزش بادهای شمال غربی) درجهء حرارت نیویورک که با ناپل در یک عرض واقع شده بطور متوسط در زمستان 17 درجه و 3 دقیقه زیر صفر است و در تابستان 33 درجه و 9 دقیقه بالای صفر است و باید دانست که بخار آب و رطوبت که بواسطهء مجاورت دریا در این سواحل بسیار است باعث وجود باران میشود ولی بیشتر مبدل ببرف شده مخصوصاً تا واشنگتن هم برف میبارد. 2- منطقهء خلیج مکزیک و اراضی مجاور آن که بواسطهء مجاورت با منطقهء حاره بسیار مرطوب است و باران فراوان مخصوصاً در تابستان میبارد و بهمین مناسبت آب وهوای آن گرم (گرمی آن بسیار نیست و مثل بعض نقاط اتازونی سوزان نمیباشد) و ثابت و سنگین است و بهمین مناسبت امراض ساریه مخصوصاً تب زرد تولید می کند سرمای زمستان آنهم نسبهً سخت و در ارلئان جدید 35 درجه و 8 دقیقه بالای صفر در تابستان و در زمستان 9 درجه و 3 دقیقه زیر صفر است. 3- منطقهء مرکزی یا جلگهء می سی سی پی و میسوری که شامل اراضی وسیعهء اتازونی است دارای آب و هوائی خشک است و بهمین مناسبت تغییرات آن بسیار و در تابستان نیز سوزان و در زمستان سخت شدید است و اختلافات درجهء حرارت آن گذشته از تغییرات فصل در شب و روز هم بسیار است بطوریکه بواسطهء عبور بادهای سرد غفلهً درجهء حرارت از فوق صفر به سی درجه تحت صفر میرسد. 4- منطقهء مشرق و جنوب شرقی دریاچه های بزرگ آمریکا که نیز در زمستان سرد است ولی بواسطهء مجاورت با دریاچه ها و وجود بخار آب ملایم و معتدلست و تغییرات درجهء حرارت در آن چندان مشاهده نمیشود و بهمین جهت محل تربیت و نمو اشجار میوه دار است. 5- منطقه اراضی مرتفعهء غربی که بواسطهء خشکی هوا درجهء حرارت در آن بسیار متغیر و مختلف است و مواقع پست آن کویر و بی حاصل و شوره زار است و نباتات آنهم بوته ای میباشد. باران در زمستان میبارد و سایر فصول آن خشک است در جنوب آثار منطقهء حاره بسیار است و گرمترین نقاط اتازونی میباشد بطوری که در سایه بعض اوقات درجهء حرارت به پنجاه نیز میرسد. 6- سواحل اقیانوس کبیر که از حیث اعتدال آب و هوا و ملایمت آن بکلی مخالف با سایر مواقع اتازونی و شباهت کلی با آب و هوای اروپای غربی دارد. بخار آبی که بواسطهء جریان کورسیو بسمت سواحل متوجه است هوای آنجا را مرطوب و معتدل کرده بطوری که زمستان آن ملایم و تابستان آن معتدلتر است و مخصوصاً آب وهوای جنوبی ایالت کالیفرنی شباهت به آب و هوای سواحل شمالی مدیترانه دارد و به همین مناسبت هوا بسیار صاف و درخشانست و محل تربیت و نمو مو و درخت زیتون و انجیر و سیب و زردآلو و گردو و بادام است.
آبهای آن: چون رودهای اتازونی از مصب های غیرمساوی و مختلف جاری است از حیث طول بسیار مختلفند و کلیهً می توانیم رودهای آن را از حیث مصب به دو قسمت کنیم یکی مصب اقیانوس اطلس یا مصب شرقی که به مصبهای اقیانوس اطلس بالاخص و خلیج مکزیک تقسیم می شود دیگر مصب اقیانوس کبیر یا مصب غربی که رودهای آن معدود است. در فلاتهای غربی و دره های بین جبال آن بعض دریاچه ها دیده می شود که تمام آبهای جاریهء در آنجا به این دریاچه ها داخل می شوند:
اول خلیج مکزیک مهمترین رودهای این مصب همان رود می سی سی پی(12) است که از جمله رودهای معظم و طویل عالم محسوبست این رود که به طول 4200 گز از نقاط دوردست اتازونی شمال جاری است از اراضی مرتفعهء شمال اتازونی از دریاچهء ایتاسکا(13) و بعض دریاچه های کوچک دیگر جاری است قسمت علیای آن سریع السیر و سواحل آن نیزار و پوشیده از علف و برنج جنگلیست و چون مجرای آن پست و بلند است آبشارهای متعدد در آن دیده میشود. شعبهء کوچک و کم آب مینِ زُتا در این قسمت به آن ملحق می شود. در قسمت وسطی رود می سی سی پی بشعب مهم فلور که از یسار سن کروا(14) و ویس کن سن(15) و ایلی نوا(16) که بواسطهء کانالی به شیکاگو و دریاچهء میشیگان متصل میشود از قسمت یمین به مِن(17)و میسوری ملحق میشود در این قسمت رود می سی سی پی محیط به تخته سنگهای مرتفعه و سراشیب است و در بعض نقاط محیط به جنگلهای انبوه و یا چمنهای وسیع است.
رود میسوری 4837 هزار گز است و بزرگترین شعبهء می سی سی پی محسوب میگردد این رود بتازگی مکشوف شده و اخیراً از سرچشمهء آن مطلع شده اند. آب این رود کم و گل آلود است و نسبت بطول آن چندان اهمیت ندارد سرچشمهء آن از پارک یلوستن است و ابتدا از اراضی کوهستانی سنگلاخی عبور میکند و بهمین مناسبت آبشار بسیار دارد و قسمت عمدهء آن قابل کشتی رانی است ولی در این قسمت هم اغلب تخته های یخ مانع است. در شهر سیوسیتی بالاخره در جلگه داخل شده و سواحل آن از جنگلهای انبوه پوشیده شده است و از این شهر تا مصب قابل کشتی رانی است این رود در حوالی شهر سن لوئی داخل رود می سی سی پی میشود و از آن ببعد رود می سی سی پی را لجن زار و گل آلود می کند بالاخره رود می سی سی پی در جنوب سن لوئی برود اُهیو که پس از میسوری مهمترین شعب آن است ملحق میشود این رود [ یعنی رود خشک ] از جمله شعب یمین می سی سی پی است و طول آن 1570 هزارگز میباشد و شعب آن کمبرلاند و تن نسی(18) است و از اراضی حاصلخیز جنوبی اتازونی گذشته داخل می سی سی پی میشود از سمت شمال این رود به وسیلهء کانالهای عظیم بدریاچهء اریه و رود هودُسن ملحق میشود. اگرچه بعض اوقات کم آب و مدتی از سال منجمد و بسته است ولی برای کشتی رانی مفید میباشد.
قسمت سفلای رود می سی سی پی در جلگهء پست و رسوبی که در عصر سوم خلیجی بوده و بعدها از رسوب پوشیده شده جاری است عرض آن از 1500 الی 2000 گز است و عمق آن کم میباشد اراضی اطراف آن بواسطهء آبهای راکد رود باتلاقی و لجن زار است و جریان آن بواسطهء بدنه های درخت که از اطراف این رود کشیده شده و در بستر این رود جمع شده مثل سدی مانع از عبور و مرور قایقها و کشتیهاست و اغلب بند می آید بالاخره در قسمت سفلی بشعب آرکانزاس(19) و رود سرخ جنوبی متصل شده در کنار شهر ارلئان جدید بدریا میریزد و در مصب تشکیل دلتائی بشکل پنجه های مرغ میدهد و هرسال بیست متر اراضی سواحل را در دریا پیش برده و اراضی جدید تشکیل میدهد دیگر از رودهای این مصب رود ریو گراندل نرت است که از شعب رشو در خاک اتازونی جاری است و از شهر الپاسو(20) تا مصب سرحد بین مکزیک و اتازونیست. این رود پس از می سی سی پی طویلترین رودهای مصب خلیج مکزیک است (2800 هزار گز) و چون انهار و مجاری بسیار از آن منشعب میکنند سخت کم آب میشود بطوریکه گاهی کشتی رانی در آن میسر نیست و فقط در موقع طغیان قابل استفاده است سایر رودهای این مصب قصیر و کم اهمیت میباشند و در برکه های مجاور سواحل ختم و منتهی میشوند عمدهء آن رود آلاباما است که در مشرق می سی سی پی جاری و از جبال جنوب الگانی سرچشمه میگیرد.
دوم مصب اقیانوس اطلس: رودهائیکه به این مصب داخل میشوند چندان طویل و مفید نیستند و اگر چه جریان آنها بواسطهء عبور از جلگه های سواحلی منظم است ولی آب آنها کم است و چندان قابل استفاده نمیباشند عمدهء آنها رود هودسن است که در بندر نیویورک بدریا میریزد. این رود خیلی پرآب و عریض و قابل کشتی رانی است و بواسطهء دو کانال بدریاچهء اریه و دریاچه های شامپولیون و ریشلیو متصل میشود.
سوم مصب اقیانوس کبیر: رودهائی که به اقیانوس کبیر داخل میشود بواسطهء اینکه در بسترهای عمیق کوهستانی و سنگلاخهای پست و بلند جاری هستند دارای آبشارهای بسیار میباشند و قابل کشتی رانی نیستند رود کُلمبیا(21) که در خاک کانادا سرچشمه گرفته و از سمت شمال به اتازونی داخل شده و پس از الحاق بشعبهء سنک ریور(22) که از پارک یلوستن جاری و در جریان خود از بسترهای عمیق تخته سنگی میگذرد و آبشار معروفی به اسم آبشار شُ شُن دارد و بسمت مغرب متوجه شده بدریا میریزد. در جلگهء کالیفرنی هم رودهای ساکرامنتو(23) و سان ژُکَن(24) از شمال و جنوب جاری است و بالاخره در کنار مصب بهم ملحق شده و بخلیج سان فرانسیسکو میریزند. دیگر رود کلرادو، (اسپانیولیها ابتدا به این رود رسیده و بواسطهء رنگ آب آن که از اراضی و معادن آهن میگذرد و زردرنگ است آنرا به اسم رود رنگین نامیدند) این رود هم در جریان خود از بستری بسیار عمیق و تخته سنگی میگذرد و قسمت عمدهء آن در سنگلاخها و اراضی کوهستانی جاری است بالاخره پس از الحاق بشعبهء ریوژیلا در جلگهء رسوبی کالیفرنی داخل شده و شدت تبخیر و کثرت انهاری که از آن جدا شده است آب آنرا کم کرده در خاک مکزیک بخلیج کالیفرنی داخل میشود. در فلات غربی رودهای متعدد جاری است که به دریاچه های داخل میریزند. عمدهء آن رود هومبلث(25) (500 هزار گز) است که آب آن از ذوب برف جبال رشو حاصل میشود و بدریاچهء کوچکی میریزد. راه آهن ماوراء اتازونی از درهء این رود عبور میکند. دریاچهء شور در این فلات واقع شده و منظرهء خوشی دارد حال باید دانست که دریاچهء میشیگان که پنجمین دریاچهء وصل بدریاچه های مرکزیست بکلی در خاک اتازونی واقع شده و بریدگی زیاد دارد مدخل و رابطهء آن با دریاچهء هورن تنگه ای است و بواسطهء کانالی به رود می سی سی پی می پیوندد.
سواحل آن: اگر چه از شرح پستی و بلندی و وضع رودهای اتازونی بسهولت اوضاع پستی و بلندی و بریدگی سواحل آن معلوم میشود ولی محض مزید اطلاع ذیلاً بطور مشروح اوضاع سواحلی آنرا مذکور میداریم: سواحل اقیانوس اطلس تا خلیج نیویورک بسیار بریده و مضرس است و بواسطهء ارتفاع و بریدگی شبیه بسواحل فیورد است خلیج های آن خلیج پرتلاند و بُستُن(26) و دماغهء آن دماغهء کُد یا دماغهء مرو است جزیره لُنگ آیلند(27) هم در مقابل خلیج نیویورک واقع شده از آن به بعد سواحل پست و اراضی آن رسوبیست و خلیج بزرگ دُلاوار(28) و چساپیک در آن واقع است و از این خلیج ها تا حدود سرحد مکزیک سواحل بدون بریدگیست و جز شبه جزیرهء مرجانی فلورید(29)در همه جای سواحل مجاور تپه های شنی و ریگی است و در مصب رودها پست و باتلاقی میباشد و سواحل اقیانوس کبیر بالعکس در همه جا تخته سنگی و مرتفعست و مجاورت جبال بدریا سواحل را بشکل دیواری بسیار مرتفع کرده و پس از بریدگیهای فراوان سواحل کانادا به سواحل اتازونی بشکل خطی مستقیم و جز خلیج سان فرانسیسکو بریدگی دیگری در آن مشاهده نمیشود این خلیج بواسطهء وضع طبیعی مناسب خود بسیار طرف توجه و اهمیت است و بهمین مناسبت در کنار آن معتبرترین بنادر آمریکای غربی واقع و مخصوصاً مدخل آن بواسطهء خوش منظری معروف به باب زرین است. ابتدای مهاجرت اروپائیان در سواحل شرقی اتازونی از مائهء 17 بوده و در سال 1607 م. انگلیسها مهاجرنشین اشرافی ویرژینی(30) و در 1618 مهاجرنشین نیوانگلند و در 1632 ماری لاند(31) و در 1681 پن سیلوانی(32)را تشکیل دادند و چون در همین اوقات هلندیها مهاجرنشین امستردام جدید را در شمال در مصب رود هودسن تشکیل داده بودند انگلیسها در 1644 آنرا از هلندیها متنزع و آنجا را به اسم نیویورک موسوم و به مستملکات خود ملحق کردند اسپانیولیها در جنوب و جنوب غربی اتازونی م
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم میداریم.