ساقی نامه

[مَ / مِ] (اِ مرکب) نوعی شعر مثنوی در بحر متقارب که در آن شاعر خطاب به ساقی کند و مضامینی در یاد مرگ و بیان بی ثباتی حیات دنیوی و پند و اندرز و حکمت و غیره آورد با اینکه این نوع شعر را بعلت ذکر باده و جام با سایر اشعار خمریه مناسبتی است اما دو شرط اینکه مثنوی باشد و در بحر متقارب گفته آید آن را نوع خاصی در میان اشعار فارسی قرار میدهد و نیز روح خاص فلسفی و اخلاقی و عرفانی این نوع منظومه ها با مضامین عادی سایر خمریات تفاوتی آشکار دارد ملا عبدالنبی فخر الزمانی قزوینی متوفی در 1037 ه ق تذکره ای بنام میخانه( 1) تألیف کرده و در آن شرح حال 46 تن از شاعران ساقی نامه سرای و متن ساقی نامه های آنان را آورده است وی نظامی گنجوی را گویندهء نخستین منظومه از این نوع، و امیرخسرو دهلوی را دومین تن میشمارد ولی ناگفته نباید گذاشت که ساقی نامه های این دو شاعر منظومه های مستقلی نیست و ابیات متفرقی است که در ضمن خمسهء آنان آمده است سلمان ساوجی متوفی در 778 ه ق و بعد از وی حافظ نخستین کسانی هستند که منظومهء مستقلی از این نوع سروده اند بعد از حافظ ساقی نامه از انواع متداول شعر فارسی گردید و شاعران بسیار مثنویهای مستقل عرفانی سروده اند که در از 125 ساقی نامه یاد شده که بعضی از آنها نیز « الذریعه » آنها اصطلاحات خمری را بمعانی خاص عرفانی بکار برده اند در کتاب 156 و الذریعه ج 10 صص - بصورت ترجیع بند یا ترکیب بند است رجوع به شعر و ادب فارسی، زین العابدین مؤتمن صص 151 119 و مقالهء علینقی منزوی نشریهء کتابخانهء مرکزی دانشگاه شمارهء 1 شود || نوعی آواز که ساقی نامه ها را بدان - 102 آهنگ خوانند ( 1) - به اهتمام محمد شفیع لاهوری، لاهور 1926 م.