سارا

(ص) خالص را گویند (جهانگیری) (رشیدی) (غیاث) (انجمن آرا) (فرهنگ خطی کتابخانهء لغت نامه) خالص و صاف (شعوری) خالص و ویژه (آنندراج) اگر چه این لفظ به این معنی شایستگی صفت دیگر چیزها را نیز دارد لیکن ترکیب آن بجز ( عنبر و مشک وزر بنظر نیامده است همچو عنبرسارا، و زر سارا (برهان) (جهانگیری) (انجمن آرا) (رشیدی) (غیاث) (آنندراج)( 1 پاک بی آمیغ ناب تمیز بی بار -زر سارا؛ زر خالص زر بی بار : چه حاصل زانکه دانی کیمیا را مس خود را نکردی زر سارا جامی (از شعوری)( 2) - عنبر سارا؛ از شواهد زیر و طرز استعمال شعرا استنباط میشود که عنبر سارا ترکیب اضافی است نه وصفی و آن ظاهراً نوع خاصی از عنبر است و در شرفنامهء منیری و نیز در غیاث اللغات بنقل از کشف اللغات نوعی از عنبر آمده است( 3) : ز باد خاک معنبر بعنبر سارا ز ابر شاخ مکلل به لؤلؤ مکنونرودکی ای خداوندی که بوی کیمیای خلق تو کوه خارا را همی چون عنبر سارا کند منوچهری دارد خجسته غالیه دانی ز سندروس چون نیمه ای به عنبر سارا بیاکنی منوچهری (دیوان ص 106 ) در زبان حجت از فر حریم ذوالفقار شعر در معنی بسان عنبر سارا شود ناصرخسرو بوی است نه عین و نون و با و را نام معروف عنبر سارا ناصرخسرو (دیوان چ تقوی ص 18 ) خط خط که کرد جزع یمانی را بو از کجاست عنبر سارا راناصرخسرو زمین چون روی مهرویان برنگ دیبه رومی هوا چون زلف دلجویان ببوی عنبر سارا مسعودسعد نه چو زلف تو عنبر سارا نه چو روی تو دیبه ششترمسعودسعد گشته خجل از رنگ لبش بادهء سوری برده حسد از بوی خوشش عنبر سارامعزی بحر سعادت چو داد عنبر سارا عنبر آن بحر شادئی بسر آوردخاقانی فخر من بنده ز خاک در احمد بینند لاف دریا ز دم عنبر سارا شنوندخاقانی اولی تر آنکه چون حجرالاسود از پلاس خود را لباس عنبر سارا برآورمخاقانی صبحدم خاکی بصحرا برد باد از کوی دوست بوستان در عنبر سارا گرفت از بوی دوست سعدی (طیبات) ز طوطی رنگ شاخ آید نوای نغمهء ساری ز کافوری سمن خیزد نسیم عنبر سارا سلمان ساوجی (از شعوری) ای که برمه کشی از عنبر سارا چوگان مضطرب حال مگردان من سرگردان را حافظ - مشک سارا؛ مشک خالص( 4) : کنم زنده آئین ضحاک را بسی مشک سارا کنم خاک رافردوسی بر آن چتر دیبا درم ریختند زبر مشک سارا همی بیختندفردوسی یکی گنگ بودش بسان بهشت گلش مشک سارا بد و زرش خشت فردوسی بپای اندرش مشک سارا بدی روان بر سرش چتر( 5) دیبا بدیفردوسی بجای عود خام و مشک سارا گرفته چوب بید و ریگ صحرا (ویس و رامین) هوا سربسر مشک سارا گرفت زمین چرخ در خزّ و دیبا گرفت اسدی (گرشاسبنامه) ز خاک تبه جان گویا کنی ز خون سیه مشک سارا کنی اسدی (از جهانگیری و شعوری) چو باران درم ریختند از برش گرفتند در مشک سارا سرش اسدی (گرشاسبنامه) برویش همی بردمد مشک سارا مگر راه بر طبل عطار داردناصرخسرو خوشبوی هست آنکه همی از وی خاک سیاه مشک شود ساراناصرخسرو بیگانه نه جان است جان، ازیرا بی بوی نه مشک است مشک سارا ناصرخسرو گر نخواهد خورد خون عاشق آن زیبا صنم ور نخواهد برد هوش عاشق آن شیرین پسر سنگ خارا از چه پنهان کرد در زیر حریر مشک سارا از چه پیدا کرد بر طرف قمر امیرمعزی (از آنندراج) تافته زلف و شکفته رخ و زیبا قد او مشک سارا و گل سوری و سرو چمن است عبدالواسع جبلی زین پس وشاقان چمن نوخط شوند و غمزه زن طوق خط و چاه ذقن پر مشک سارا داشته خاقانی شاید ارمغز زکام آلود را عذری نهند کونسیم مشک سارا برنتابد بیش از این خاقانی چرخ از خط تو در تاب شد آن دم که کشید گرد مه دام صفت مشک تر سارا را بدرچاچی (از آنندراج) مشک از کجاست سارا شد رنگ و بوی او از رنگ و بوی زلف تو ای شهسوار هند منیری (مؤلف 1) - شاید با سره از یک اصل باشد (یادداشت بخط مؤلف) ( 2) - این بیت را جهانگیری از یوسف و زلیخای ) ( شرفنامه)( 6 منسوب بفردوسی میداند ولی وزن بیت این نسبت را رد میکند ظاهراً از یوسف و زلیخای جامی است ( 3) - در این صورت مشک جز در یک بیت منسوب به جامی دیده نشده ( 4) - مؤلف شرفنامهء منیری گوید: « زرسارا » سارا هم نوعی از مشک باید باشد مشک سارا جز در شاهنامه جای دیگر تا غایت یافت نشده و بطلان این گفته از شواهد نقل شده پیداست ( 5) - شرفنامهء منیری: در سخن منیری مخصوص خود اوست و مشابهتی به شواهد دیگر ندارد « سارا شدن رنگ و بوی مشک » خز و دیبا ( 6) - تعبیر.