زید

[زَ] (اِخ) ابن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب (ع) مردی با جلالت قدر و با ورع و تقوی بود پیوسته بنی امیه از قیام وی خائف بودند پس اتفاق افتاد که هشام زید را به ودیعتی از خالدبن عبدالله القسری متهم داشت و نامه بدو نوشت تا نزد یوسف بن عمر امیر کوفه رود زید به کوفه رفت و یوسف ازو آن حال بپرسید و چیزی بر وی ثابت نگشت و یوسف او را سوگند داد و بازگردانید زید از کوفه به قصد مدینه بیرون شد مردم کوفه بر وی گرد آمدند و گفتند اینجا صد هزار مرد شمشیرزن است که همه در رکاب تو جان سپردن خواهند بازگرد تا با تو بیعت کنیم و از بنی امیه درین شهر قلیلی باشند و ما بر آنان فایق آئیم زید گفت من از غدر شما ترسانم و بیم دارم که با من آن کنید که با جد من حسین علیه السلام روا داشتید ایشان سوگندان یاد کردند و عهود و مواثیق محکم گردانیدند و بسی مبالغه کردند تا وی به کوفه بازگشت و پانزده هزار مرد تنها از کوفیان با وی بیعت کردند غیر از مردم بصره و واسط و موصل و خراسان چون کار تمام شد زید گفت: الحمد لله الذی اکمل لی دینی، بخدای که من از جد خویش شرم داشتم با او بر کوثر حاضر آیم در میان امت، امر معروف و نهی منکر ناکرده آنگاه دعوت آشکار کرد و یوسف امیر کوفه از دست امویان، لشکری گرد کرد و میان دو فریق جنگی عظیم درگرفت و در آخر لشکر زید بپراکندند و او با گروهی قلیل حربی سخت کرد و تیری بر پیشانی او آمد و بدان تیر درگذشت( 1) یاران او وی را دفن کرده و بر گور او آب راندند تا پیدا نباشد و یوسف بن عمر زمین ها می کاوید تا جسد او بیافت و مصلوب کرد و پس از صلب بسوخت و خاکستر او به آب فرات داد (از یادداشت بخط 116 و حبیب السیر و خاندان نوبختی اقبال و نامهء دانشوران ج 5 ص 91 و - مرحوم دهخدا) رجوع به کامل ابن اثیر ج 5 صص 107 روضات الجنات ص 580 و ضحی الاسلام و مجمل التواریخ و القصص و تاریخ اسلام و عیون الاخبار و الموشح و عقدالفرید و البیان و التبیین و فرهنگ فارسی معین و زیدیه شود ( 1) - سال 122 ه ق.