زمین

[زَ] (اِخ) سیاره ای که ما در آن منزل داریم و از آن نشو و نما می کنیم در مدت 24 ساعت یکدفعه بر دور خود می گردد و در مدت 365 روز و شش ساعت و چند دقیقه بر دور شمس گردش می کند و بی نهایت کوچکتر است از شمس و تقسیم می کنند سطح زمین را بواسطهء خطوط اعتباری از یک قطب به قطب دیگر بدو جهت و این خطوط موهوم را که دوائر نصف النهار و درجات طول گویند 180 درجه در مشرق نصف النهار پاریس و 180 درجه در مغرب نصف النهار فرض شده اند و علاوه بر آنها خطوط متوازی دیگری فرض کرده اند که آنها را درجات عرض می نامند و از خط استوا تا بقطب شمال 90 درجه و از آنجا تا به قطب جنوب نیز 90 درجه فرض شده است (ناظم الاطباء) یکی از کرات( 1) منظومهء شمسی که مدار گردش آن بدور خورشید پس از عطارد و زهره می باشد زمین محل زندگی انسانها و حیوانات دیگر و گیاهان مختلف می باشد در هر 24 ساعت یکبار به دور خود و در هر سال ( 365 روز) یکبار بدور خورشید می چرخد، اولی را حرکت وضعی و دومی را حرکت انتقالی گویند تشکیلات کره زمین از خارج بداخل عبارتست از: 1 - کرهء هوا یا آتمسفر و یا جو که خارجی ترین قسمت ساختمان زمین است و از گازهای مختلف که قسمت عمدهء آن ازت، اکسیژن و بخار آب است، تشکیل شده است 2 - کرهء آب که بر روی پوستهء جامد قرار گرفته و در برخی نقاط پوستهء جامد از سطح آب خارج و تشکیل خشکیها را داده است 3 - پوستهء جامد که محل نشو و نما و زندگی گیاهان گوناگون و جانوران مختلف و آدمیان باشد 4 - قسمت مذاب زمین که در اعماق بالغ بر 60 کیلومتری پوستهء جامد زمین قرار دارد مذاب بودن این طبقه بعلت حرارت زیاد آن است 5 - هستهء مرکزی که جامد است ارض کرهء ارض کرهء زمین پیدایش زمین مطابق فرضیهء لاپلاس: منظومهء شمسی که زمین یکی از سیارات آن می باشد، ابتدا بصورت تودهء ابر مانند متحرکی بود که به دور خود حرکت داشته و قسمت اعظم 699 سیارات را بوجود آورده است مطابق این عقیده تودهء ابرمانندی که زمین را تشکیل داده است بر اثر دوری از کانون حرارت و نقصان تدریجی گرمای آن سرد و سخت گردیده و اولین قشر پستی و بلندی های زمین را تشکیل داده ضمناً بخار آب موجود در آتمسفر اولی بر اثر نقصان تدریجی حرارت، بمایع تبدیل گشته و در پستی های زمین جمع گردیده و اقیانوس های نخستین را بوجود آورده است (از فرهنگ فارسی معین) سیمین 5 میلیون کیلومتر و مدت مدار آن به گرد خورشید 365 روز و ربع( 2) و مدت / سیارهء منظومهء شمسی بعد آن از خورشید 149 دورهء محوری آن 24 ساعت( 3) و آن را یک قمر است و میان ناهید (زهره) و بهرام (مریخ) قراردارد (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) یکی از سیاره های منظومهء شمسی که از لحاظ بزرگی پنجمین و از حیث فاصله اش به خورشید سومین سیارهء این منظومه است و یگانه سیاره ای است که از وجود حیات در آن اطلاع قطعی حاصل است دو سیارهء نزدیکتر از زمین به خورشید در حدود 000،500،149 کیلومتر است زمین را پوششی از گاز احاطه کرده است که قسمت عمدهء آن اکسیژن و ازت می باشد و او را یک قمر است وسعت( 4) خشکی های آن در حدود 000،800،148 کیلومتر مربع و وسعت اقیانوسها در حدود 000،200،361 کیلومتر مربع می باشد ابعاد و شکل زمین: زمین تقریباً کروی است و در بسیاری از مسائل می توان آن را کره ای پنداشت که 000 کیلومتر است شعاع چنین کره ای 6366 کیلومتر می باشد، ولی در حقیقت زمین کرهء کاملی / محیط دایرهء عظیمهء آن 40 6 تن و جرم مخصوص متوسط × نیست، بلکه در دو قطب فرورفتگی و در استوا برآمدگی دارد جرم زمین تقریباً 2110 552 است حرکات زمین: معروف ترین حرکات زمین عبارتند از حرکت وضعی و حرکت انتقالی آن حرکت وضعی /5( آن( 5 ثابت شد، حرکتی است از مغرب به مشرق بر گرد خط موهومی موسوم به محور زمین که از مرکز زمین بر « فوکو » زمین که بوسیلهء استوای آن عمود است نقاط تقاطع محور زمین را با سطح آن دو قطب زمین قطبین جغرافیایی میخوانند زمان یک دوران کامل زمین در طول محورش شبانه روز می باشد این حرکت سبب طلوع و غروب ظاهری خورشید و ماه و ستارگان و توالی روشنی و تاریکی است علاوه بر حرکت وضعی، زمین سالی یکبار به دور خورشید حرکت انتقالی می کند، مدار این حرکت بیضی است که خورشید در یکی از کانونهای آن قرار دارد سرعت این حرکت در حدود 35 کیلومتر در ثانیه است خروج از مرکز مدار زمین در 60 است به سبب این خروج از مرکز، فاصلهء متوسط زمین تا خورشید در طی سال از مقدار متوسط خود یعنی ، 000،500 / حدود 1 149 در حدود 000،800،4 کیلومتر تغییر می کند این اختلاف آن اندازه نیست که در اقلیم مؤثر افتد، چنانکه در نیمکرهء شمالی، در زمستان زمین به خورشید نزدیک تر است تا در تابستان، محور زمین نسبت به صفحهء مدار آن زاویه ای برابر 66 درجه و 33 دقیقه و 01 ثانیه دارد و این میل محور توأم با حرکت انتقالی زمین، سبب درازتر بودن روزها در تابستان نسبت به زمستان می باشد و علت اولیهء پیدایش فصول نیز هست حرکات زمین منحصر به حرکات وضعی و انتقالی نیست، زیرا در ضمن گردش سالانهء زمین بدور خورشید، خود با سرعتی در حدود 2 کیلومتر در ثانیه نسبت به ثوابت حرکت می کند و در این حرکت زمین را با خود می برد پس مسیر واقعی حرکت زمین نسبت به ثوابت یک منحنی پیچ است در آغاز هر سال نو، زمین نسبت به خورشید به همان وضع آغاز سال گذشته در می آید، ولی در واقع در حدود 000،000،644 کیلومتر بر این پلکان مارپیچی بالا رفته است بالاخره محور زمین خود حرکاتی دارد که از آنها یکی حرکت تقدیمی و دیگری رقص محور است ساختمان زمین: جرم مخصوص 67 است، اما از شکل و اندازهء جرم زمین معلوم میشود که جرم مخصوص متوسط آن بر / متوسط سنگهای سطحی زمین در حدود 2 5 می باشد؛ بنابراین چگالی هستهء زمین بمراتب بیشتر از چگالی سطح آن است از مطالعهء امواج زلزله چنین برمی آید / رویهم 5 که زمین از یک رشته قشرهایی که مانند پوستهای پیاز رویهم قرار گرفته اند، تشکیل یافته است نظر محققان دربارهء ضخامت این قشرها متفاوت می باشد وجود سه لایهء متمایز در نزدیک سطح زمین تقریباً مسلم است رفتار امواج زلزله حاکی از این است که در اعماق (نسبت به سطح زمین) دوازده کیلومتری، سی و هفت کیلومتری و شصت کیلومتری در ساختمان زمین انفصال روی میدهد، یعنی خواص فیزیکی لایه ها بطور فاحش تغییر می کند در عمق 2900 کیلومتری سطح انفصال دیگری قراردارد که در آنجا لایه ها فاحش تر است بیشتر لرزه شناسان معتقدند که در این امواج زلزله به هستهء مرکزی زمین برخورد می کنند که احتمالًا 470/ مرکب از آهن و نیکل بحالت مایع است خلاصه اطلاعات از داخل زمین اجمالًا بدین شرح است: هستهء مرکزی به شعاع 3 کیلومتر، لایهء برزخی از سیلیکاتهای آغشته به آهن به ضخامت 1700 کیلومتر، لایه ای از سیلیسیوم و منیزیوم موسوم به سیما، بضخامت در حدود 1140 کیلومتر، سنگهای فوق العاده بازی مشتمل بر لایه ای به ضخامت 23 کیلومتر، لایهء بازالتی که محمل مستقیم قشر جامد زمین و بطور عمده مرکب از گرانیت و سنگهای گرانیتی است به ضخامت 12 کیلومتر و لایهء خارجی یا قشر جامد زمین که آن را سنگ کره نیز می نامند اقیانوس ها آب کره را تشکیل میدهند لایهء گازی موسوم به جو زمین که بر کرهء زمین محیط می باشد از عناصر شیمیائی 96 عنصر در زمین یافت میشود، ولی مواد معدنی موجود حاصل از ترکیبهای آنها به 1000 می رسد داخلی ترین قسمت میانی از سنگهای تهنشینی لایه های خارجی یا سطحی عبارتند از رس و شن و برنزهای گرانیت و بازالت که در رشته کوهها و نواحی کوهزایی بسبب روراندگی و فراراندگی لایه های تحتانی پدید می آیند از قشر زمین در حدود %93 جامد و در حدود 7% مایع است از ماهیت داخلهء زمین چندان اطلاعی در دست نیست و این مختصر ناشی از مطالعه رفتار امواج زلزله و قشر جامد زمین است عموماً دما با عمق زیاد می شود (احتمالًا از قرار 20 درجهء سانتی گراد در کیلومتر) دمای گدازهای آتش فشانی که از آتشفشانهای زنده به خارج پرتاب می شود، در حدود 1100 درجهء سانتی گراد است بعضی از محققین چنین می پندارند که از عمق 50 کیلومتری میزان ازدیاد دما بمقدار معتنابهی تنزل می کند و محتملًا دمای هستهء مرکزی زمین بیش از 2000 یا 3000 درجه سانتی گراد نخواهد بود هر چه بیشتر بطرف مرکز زمین نزدیک شویم، فشار افزایش پیدا می 5 برابر آن / کند و فشار در عمق دو هزار کیلومتری را برابر یک میلیون آتمسفر تخمین زده اند و فشار مرکز زمین ممکن است 3 مقدار باشد سن و منشأ زمین: سن زمین را تاریخ گذاری بوسیلهء رادیو آکتویته بدست می آوردند و این مطمئن ترین وسیلهء تخمین صحیح است قدیمترین سنگهای زمینی بر این اساس در حدود 000،000،2800 سال سن دارند و سن سنگهای شهابی را در حدود 000،000،4500 سال تخمین زده اند و چنین پیداست که سن زمین به سن سنگهای شهابی نزدیک تر می باشد منشأ و نحوهء منظومهء شمسی را ناشی از آن میداند که به سبب عبور ستاره ،« فرضیهء سیارگان » پیدایش زمین هنوز بطور قطعی روشن نشده است ای از نزدیکی خورشید مقداری از جرم خورشید بر اثر جاذبهء آن ستاره کنده شده و سیارگان منظومهء شمسی از آن پدید آمده اند نظریهء دیگری هست که زمین قسمتی از ستاره ای است که منفجر شده است (از دائره المعارف فارسی) : که هر بامدادی چو زرین سپر ز مشرق برآرد فروزنده سر( 6) زمین پوشد از نور پیراهنا شود تیره گیتی بدو روشنافردوسی بر آن آفرین کافرین آفرید مکان و زمان و زمین آفریدفردوسی درود جهان آفرین بر تو باد همان آفرین زمین بر تو بادفردوسی چو دریا و چون کوه و چون دشت و راغ زمین شد بکردار روشن چراغفردوسی ز فرّش جهان شد چو باغ بهار هوا پر ز ابر و زمین پرنگارفردوسی اسب تاختن گرفتم، چنانکه ندانستم که بر زمینم یا در آسمان (تاریخ بیهقی) زمین همچو گوی و چو گوی آسمان فراوان مر او را دلیل و گواستناصرخسرو من آنم که چون آتشی زیر دارم ز ننگ زمین در هوا می گریزمخاقانی ناله گر سوی فلک رفت رواست سایه باری به زمین بایستیخاقانی عیسی دوم آمده به زمین باز بر آسمان چارم شدخاقانی تو زیر زمین شدی چو خورشید تا کی ز بر سمات جویمخاقانی همان گوی را مرد هیئت شناس به شکل زمین می نهد در قیاسنظامی - زمین به آسمان دوختن؛ زمین و زمان را بهم دوختن کنایه از منتهای جهد و کوشش کردن (از یادداشت بخط مرحوم دهخدا) رجوع به زمین و زمان بهم دوختن و ترکیب بعدی شود - زمین را به آسمان دوختن؛ کنایه از زیاده از مقدور دست و پا زدن و کوشیدن (آنندراج) گر زمین را به آسمان دوزی ندهندت زیاده از روزی شیخ شیراز (از آنندراج) رجوع به ترکیب بعد شود - زمین و زمان یا زمین و آسمان بهم دوختن؛منتهای جهد و کوشش خود کردن (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) رجوع به ترکیب قبل شود (انگلیسی) , 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 - ( روز و شش ساعت و نه دقیقه و پنج ثانیه (لاروس) ( 3 Terre (2) - 365 - ( فرانسوی) ( 1 )Earth 52 (لاروس) ( 6) - مراد خورشید است /5 - ( ثانیه (لاروس) ( 4) - وسعت زمین 510101000 کیلومتر مربع است (لاروس) ( 5.