زخرف

[زُ رُ] (ع اِ) کمال خوبی از هر چیزی زخارف (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد) (از متن اللغه) (از فرهنگ نظام) (ناظم الاطباء) معنی اصلی زخرف، کمال خوبی چیزی است و یا اینکه معنی اصلی آن زر است و این معنی متخذ از آن است (از محیط حتی » : المحیط) کمال آراستگی و نیکویی هر چیز (ترجمهء قاموس) حسن (نکویی) (دهار) (از نهایهء ابن اثیر) زخرف در آیهء 10 ) بمعنی کمال خوبی است یعنی تا آن زمان که زمین به کمال آرایش خود رسید احتمال / قرآن 24 ) « اذا اخذت الارض زخرفها دیگر آن است که زخرف در این آیه بمعنی گیاهان رنگارنگ باشد (از تاج العروس ||) خوبی سخن به آرایش دروغ (آنندراج) (منتهی الارب) (از محیط المحیط) (از اقرب الموارد) زخرف الکلام؛ آرایش و نیکویی سخن را گویند (مهذب الاسماء) زخرف زخرف القول » : از گفته، نیکویی و زینت آن است به آراستن بدروغ (ترجمهء قاموس) (از متن اللغه) ابن اعرابی زخرف را در آیت 6) بمعنی زیبایی سخن به آرایش دروغ و فریبنده دانسته و گفته است در جز این مورد، زخرف بمعنی طلا است / قرآن 112 ) « غروراً یوحی » : (ظاهراً در قرآن) (از لسان العرب ||) سخن باطل که بظاهر آراسته و درست نما باشد و بدین معنی است در سورهء انعام 6)؛ یعنی اینان بیکدیگر اباطیلی آراسته ظاهر میگویند (از اقرب الموارد) (از محیط / قرآن 112 ) « بعضهم الی بعض زخرف القول المحیط) باطل (کنزاللغه) (کشف اللغات) (قاموس عصری، عربی - انگلیسی) در وصیت پیغمبر (ص) به عیاش بن ابی ربیعه آمده یعنی کتاب تلبیس و فریب که حقیقت آن را تحریف کرده اند و این تحریف و تغییر را بوسیلهء آرایش ؛« و لا کتاب زخرف » : است و فریب پوشانده و زینت داده اند (از نهایهء ابن اثیر) رجوع به کشف الاسرار ج 3 ص 200 شود || هر چیز تزویر کرده و خوب نمایی را که باطن نازیبای آن را بوسیلهء آرایش ظاهری پنهان کنند زخرف گویند (از دهار) تزویر کرده (کنز اللغه) (کشف اللغات) (از لسان العرب ||) آراسته و آب دار از هر چیز (آنندراج) (منتهی الارب) هر چه آراسته باشد (غیاث اللغات) هر چه آراسته و آبدار باشد (کشف اللغات) آراسته (فرهنگ نظام ||) زر (منتهی الارب) (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی چ دبیرسیاقی ص 48 ) (دهار) (اقرب الموارد) (آنندراج) (غیاث اللغات) (مهذب الاسماء) زخرف در اصل بمعنی زر است و یا در اصل بمعنی زینت و کمال خوبی است و سپس بدین مناسبت آن را بر زر اطلاق کنند (از محیط المحیط) طلا و زر است (ترجمهء قاموس) زر معنی اصلی زخرف است (از متن اللغه) ابن سیده گوید: معنی اصلی و اولی زخرف زر است سپس هر زیوری را زخرف خواندند، سپس باز هر چیز که تزویر و تدلیس در آن بکار رفته و ظاهری آراسته و فریبنده برای آن ساخته شده باشد، 17 )؛ یعنی تا تو را خانه ای بود زرین (از کشف / زخرف خوانده اند (از لسان العرب) : او یکون لک بیت من زخرف (قرآن 93 بیت من » الاسرار ج 5 ص 604 و 618 ||) زیور پیرایش شده (ساخته شده) است و بدین مناسبت طلا را نیز زخرف گویند 17 ) بمعنی خانه ای است از طلای پیراسته (از مفردات راغب ||) نقش و نگار زرین( 1) و بدین معنی است / قرآن 93 ) « زخرف یعنی (پیغمبر ص) درون کعبه نرفت تا اینکه فرمان داد نقش و ؛« لم یدخل الکعبه حتی امر الزخرف فمحی » : زخرف در این حدیث نگار را از (در و دیوار) کعبه محو کردند (از منتهی الارب) زخرف در این حدیث بمعنی نقوش و تصاویری است که در آن وقت کعبه را بدان میآراستند و همه از طلا بود و پیغامبر اسلام (ص) فرمان داد جمله آنها را نابود کردند (از لسان العرب) (از تاج العروس ||) آرایش (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی چ دبیرسیاقی ص 48 ) (دهار) (مقدمهء الادب زمخشری) (غیاث اللغات) « حتی اذا اخذت الارض زخرفها » (مهذب الاسماء) (کنزاللغه) زینت (ترجمهء قاموس) (از لسان العرب) در کشف الاسرار آیهء 10 ) چنین ترجمه شده است: تا زمین آرایش خویش را گرفت (کشف الاسرار ||) الوان نبات زمین ج، زخارف / (قرآن 24 (منتهی الارب) (آنندراج) (از محیط المحیط) گونه های گیاه از هر رنگ (دهار) (از متن اللغه) انواع گیاهان زمین است از سرخ و یعنی تا این که دریابد زمین زیبایی خود را از ؛« حتی اذا اخذت الارض زخرفها » : زرد و سفید، و بدین معنی است زخرف در این آیه شکوفه ها و گل های رنگارنگ (از لسان العرب) (از تاج العروس) زخرف از زمین،( 2) رنگهای گیاههای آن است (ترجمهء قاموس) (از اقرب الموارد) رجوع به زخارف شود || کشتی ج، زخارف( 3) (منتهی الارب) (آنندراج) و رجوع به زخارف شود ||اثاثهء خانه ج، زخارف (منتهی الارب) (از تاج العروس) (از لسان العرب (||) اِخ) سورهء چهل و سومین است از سوره های قرآن مکی و دارای هشتاد و سه آیت است پس از شوری و پیش از دخان قرار دارد این سوره را از آن رو زخرف گویند که در یکی از آیات آن کلمهء زخرف (بمعنی زر)( 4) بکار رفته است (از محیط المحیط) میبدی آرد: این سوره الزخرف سه هزار و چهار صد حرف است و هشتصد و سی و سه کلمت و هشتاد و نه آیت، جمله بمکه فرو آمد باتفاق مفسران و در این سوره سه آیت منسوخ است (از کشف الاسرار ج 9 ص 51 (||) اِ) راهی که در آب باشد( 5) (کشف اللغات) (کنزاللغه) ج، زخارف رجوع به زخارف شود ( 1) - آنچه اکنون متداول عربی زبانانست و مضمون حدیث نبوی نیز هست مطلق تصویر است نه تنها تصاویری که از زر ساخته شده باشند در کتابهایی که دربارهء فن نقاشی و تصویر و آثار باستانی، بعربی پرداخته شده زخرف و زخارف بمعنی تصویرهایی که روی سنگها و سفالها کنده و یا رسم شده مکرر بکار رفته و همچنین است دیگر مشتقات از این و کان توفیق » : ریشه مانند زخرفه، مزخرف و زخارف از باب نمونه از کتاب الفنون الایرانیه تألیف زکی محمد حسن ص 27 و در « الایرانیین عظیماً لاسیما فی الصور و زخارف الخزف والسجاد و فی عصر السلاجقه بین الرسوم النباتیه و الزخارف الهندسیه الزخرف من » 2) - در اقرب الموارد و محیط المحیط و همچنین در متن قاموس ) « ذات زخارف مطعمه بالذهب والفضه » : ص 25 است و ترجمهء آن همین است که در شرح قاموس آمده اما ظاهراً صواب حذف این واسطه است و حاجتی بدان نیست و « الارض صواب عبارت متن اللغه است: زخرف الارض الوان نباتها ( 3) - در لسان العرب، تاج العروس، متن اللغه و محیط المحیط، زخرف بصورت مفرد بدین معنی نیامده است ( 4) - در آیت 35 از سورهء زخرف کلمهء زخرف آمده و بنظر میرسد که بمعنی اثاثهء خانه باشد نه زر هر چند مفسران بر اساس وجهی پر تکلف و بسیار دور از ظاهر آنرا زر تفسیر کرده اند ولی با ملاحظهء دو آیهء قبل ولولا ان یکون الناس امهً واحدهً لجعلنا لمن یکفر بالرحمان لبیوتهم » : بسیار روشن است که مقصود از زخرف اثاثه است، آیهء 33 و زخرفاً و ان کل ذلک لما متاع » : آیهء 35 « و لبیوتهم ابواباً و سرراً علیها یتکؤن » : آیهء 34 « سقفاً من فضه و معارج علیها یظهرون مفسران زخرف را عطف بر فضه (در آیهء 33 ) دانسته و در اعراب آن دچار تکلف شده اند اما اگر زخرف بمعنی « الحیوه الدنیا اثاثه باشد، اعراب آن بدون تکلف، نصب و معنی نیز متناسب تر است خصوصاً با توجه به این که زخرف در لغت بمعنی اثاثه آمده است ( 5) - در لسان العرب، تاج العروس و محیط المحیط و متن اللغه و اقرب الموارد زخرف بصورت مفرد بدین معنی نیامده است.