زبیر

[زُ بَ] (اِخ) شهری است نوبنیاد در عراق واقع در 8میلی جنوب غربی بصره این شهر را از آن رو زبیر خوانند که در نزدیکی شهر قدیم بصره همانجا که واقعهء جنگ جمل (بین طلحه و زبیر و عایشه از یک سو و حضرت علی (ع) از سوی دیگر) رخ داد، قرار دارد و نیز مدفن زبیربن عوام است در نقطه ای که اکنون شهر زبیر قرار دارد در گذشته مرکز فرودآمدن کاروانهایی بود که از بصره به شام میرفتند در 300 سال پیش یک دسته از رهگذران عرب خانه ای چند با آجر در آن ساختند و پس از این که در نجد کار وهابیان بالا گرفت، بسیاری از مردم نجد مانند آل زبیر، آل بسام، آل ناحب، آل مشری و آل مندیل بدین نقطه مهاجرت کردند و به کار و تجارت پرداختند، اندک اندک شمار سکنهء آن فزونی یافت و برای جلوگیری از حملات احتمالی صحرانشینان بارویی از گل به عرض 3 متر، گرد آن برآوردند و بصورت شهری آبادان درآمد و مرکز رفت و آمد مسافران و سیاحان عرب شد اکنون مهمترین صادرات زبیر اسب است که از راه بصره به هند صادر میگردد زبیر از نظر کشاورزی مهم نیست و تنها در برخی نواحی آن اندکی گندم کشت میشود که ناچارند خود آن را آب دهند زیرا باران در همه این ناحیه اندک میبارد اصولا در زبیر درخت و گیاه کمتر دیده میشود و فراوانترین نباتات آنجا درخت گز است که تنها برای سوزانیدن از چوب آن استفاده میکنند، مالکان بزرگ زبیر همه دارای املاک در بصره میباشند مردم زبیر همه مسلمان و پیرو مذهب حنبلی و به میهمان نوازی مشهورند هوای زبیر سالم است اما در هنگام شدت گرمای تابستان درجهء حرارت آن به 50 تا 55 درجه می رسد ملخ در آنجا فراوانست و آوردن و فروختن ملخ یکی از پیشه های پردرآمد مردم زبیر بشمار میرود ملخ های آن جا نوعی مخصوص اند که هیچگاه به مزارع حمله نمیبرند و از مراکز خود در بیابان تجاوز نمیکنند اهالی زبیر به شکار آهو علاقهء فراوان دارند در اطراف شهر زبیر آثاری کهن نیز بچشم میخورد مانند رود معروف به نهر عمر که در گذشته یک شعبه از آب این رود تا شط العرب و غرب بصره امتداد داشته و زمین های کنار خود را سیراب می کرده است این اراضی اکنون خشک و غیرمزروع است دیگر از آثار قدیم زبیر گور طلحه و ابن سیرین خوابگزار معروف و حسن بصریست (از دائره المعارف بستانی).