زباب

[زَ] (ع اِ) موش کر واحد آن زبابه (مهذب الاسماء) زبابه: موش کر ج، زُباب (صراح) زباب جِ زبابه: موش کر (اقرب الموارد)( 1) موش کلان کر و ج، زُباب است (منتهی الارب) (آنندراج) زباب موشی است بزرگ و کر حرث بن حلزه گوید: و هم زباب حائر لاتسمع الاذان رعداً یعنی گوشهای آنان آواز رعد را نمیشنود واحد آن زبابه است و ج، زباب( 2) و زبابات (تاج العروس) دمیری آرد: گفته اند زبابه موشی است کور و کر و زباب جمع آن است و همچنان که خلد بکوری معروف است زباب معروف به کری است (از حیوه الحیوان)( 3)زباب در لغت جمع زبابه است و آن موشی است کر در دزدی بدان مثل زنند و جاهل را بدان تشبیه کنند (از معجم البلدان ||) موش سرخ موی (منتهی الارب) (آنندراج) موش سرخ (قاموس) (ناظم الاطباء) موش زیبای سرخ زیبا موی (تاج العروس) موش سرخ موی (اقرب الموارد ||) موش بی موی (اقرب الموارد) (منتهی الارب) (تاج العروس) (آنندراج) (ناظم الاطباء) رجوع به زبابه شود || گفته شده که زباب نوعی موش صحرائی بزرگی است و بدین معنی در که موش صحرائی بزرگی بیند نیز در سخنان علی « ابن عرس، خرس » این شعر آمده: وثبه سرعوب رأی زبابا یعنی جستن سرعوبی (ع) آمده: انا والله اذاً مثل الذی احیط بها فقیل زباب زباب، حتی دخلت حجرها ثم احتفر عنها فاجتر برجلها فذبحت؛ اشارت است به آنکه چون خواهند کفتاری را صید کنند اطراف خانه اش را میگیرند و میگویند: زباب زباب تا بدین وسیله کفتار را که شکار زباب میکند فریب دهند و از خانه بیرون کشند و مقصود وی آن است که من مانند آن کفتار نخواهم بود و فریب دوستیهای دروغین شما را نخواهم خورد و ممکن است کفتار موش کر را نیز مانند موش صحرائی شکار کند بنابراین زباب در سخن حضرت علی (ع) همان موش کر است (تاج العروس) دمیری آرد: زبابه موش دشتی است که اشیائی را که بدانها احتیاج دارد و ندارد میدزدد (از حیوه الحیوان) رجوع به موش کور و خلد و زبابه شود (|| ص) مجازاً، جاهل (ناظم الاطباء) دمیری آرد: مرد جاهل را به زباب که گفته اند موشی است کور و کر، تشبیه میکنند حرث بن کله گوید: و لقد رأیت معاشراً جمعوا لهم مالا و ولداً و هم زباب حائر لاتسمع الاذان رعداً یعنی مانند زباب که از کوری گوئی متحیر است سرگردانند، گوئی صدائی نمیشنوند مقصود آن است که روزی بقدر عقل و درک داده نمیشود زیرا که مردمانی زباب صفت دیده ام که دارای اموال و اولادند (از حیوه الحیوان) رجوع به فوائد اللئال ج 1 ص 293 و معجم البلدان شود || تمام (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء ||) باجگیر (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ( 1) - چنانکه ملاحظه می گردد مؤلف اقرب الموارد صریحاً زباب بفتح زاء را جمع زبابه دانسته در منتهی الارب و آنندراج زباب (بضم زاء) جمع زباب ضبط شده و عبارت تاج العروس و دیگر کتب لغت صراحتی ندارد و بنظر میرسد زباب اسم جنس است نه جمع و از منتهی الارب و تاج العروس نیز میتوان چنین استفاده کرد ( 2) - در تاج العروس بدون ضبط آمده ( 3) - بستانی گوید: زباب همان خلد یعنی موش کور است (از دائره المعارف بستانی).