زاویه

[یَ] (اِخ) (یوم ال ) یوم للحجاج علی عبدالرحمن بن محمد بن اشعث (مجمع الامثال میدانی) طبری آرد: حجاج در یوم الزاویه 11 هزار تن را بقتل رسانید و هیچ یک از افراد لشکر عبدالرحمن را زنده نگذاشت جز یک تن که پسرش از کتاب حجاج بود حجاج بدو گفت: آیا دوست داری پدرت را مورد عفو قرار دهم؟ گفت: آری حجاج از قتل وی صرف نظر کرد این گروه بیشمار را حجاج بدین گونه فریب داد که بفرمود جارچیان اعلام کنند که جز چند تن از رجال و اشراف در امانند لشکریان ابن اشعث که در حال فرار بودند از این سخن اطمینان یافتند که جز آن عده از اشراف، دیگران در امانند همگی به جایگاه مخصوص وی روی آوردند و بدستور حجاج اسلحهء خود را بزمین گذاشتند حجاج گفت: اکنون کسی را که هیچ گونه خویشاوندی با شما ندارد امیر شما خواهم ساخت سپس عماره بن تمیم لخمی را به امارت بر آنان منصوب ساخت و عماره آنان را قتل عام کرد (تاریخ طبری چ نلدکه ج 8 ص 1123 ) و نیز در آن کتاب آمده است: در حدیث ابی مخنف است که ابوالمخارق گوید: ما از نخستین بامداد سه شنبه نخستین روز ماه ربیع الاول 83 ه ق تا صد روز تمام با حجاج نبرد سر بسر کردیم و در چهارشنبهء 14 جمادی الاخر همان سال از وی شکست خوردیم (تاریخ طبری چ نلدکه ج 8 ص 194 ) مؤلف تاریخ سیستان آرد: [ عبدالرحمن بن محمد بن اشعث پس از رفتن به کابل ] به دل اندر همی داشت که با حجاج خلاف کند از بدمعاملتی او وزان چیزها که زو همی موجود آمد از خونهای ناحق و بی نگرش و با وی مردم بسیار بودند دل این مردمان نواحی بخویشتن کشید و یاد همی کرد که آنچه حجاج همی کند نه از طریق شریعت است و از مردمان هر جای بیعت همی ستد چون سخن فاش گشت ابی بن سفیان بن ثورالسدوسی بنزدیک حجاج شد و او را آگاه کرد پس حجاج سپاه جمع کرد و کار ساخته کرد و برفت که عبدالرحمن اندر یابد و عبدالرحمن ساخته برفت تا بحرب حجاج شود بصره فراهم رسیدند و حجاج از بصره بود، پیش عبدالرحمن از بصره بیرون شد و عبدالرحمن آن روز به بصره بر منبر شد و کردارهای حجاج یاد کرد اندر آن روز چهارهزار مرد عابد از عراقین بر او جمع شدند دون دیگر مردمان خلع حجاج را باز دیگر روز رفت از پس حجاج و به زاویه حرب کردند حربی سخت و بسیار مردم کشته شد آخر عبدالرحمن هزیمت کرد و به دیرالجماجم هشتاد و یک حرب کردند و آن هشتاد حجاج بهزیمت شد این راه هشتاد و یکم عبدالرحمن هزیمت شد و بیشتر یاران او کشته شد یا غرق شد و بعضی گم شد به بیابانها از آن همه عامر الشعبی بود که به (116 - ماوراءالنهر فرا دید آمد و سعیدبن جبیر به مکه فرا دید آمد (تاریخ سیستان چ بهار صص 115.