رنسانس

[رُ نِ سا] (فرانسوی، اِ)( 1) احیاء بازگشت به زندگی اعادهء حیات تولد جدید تجدید حیات (|| اِخ) اصطلاحاً، بطور خاص 16 م) برای احیای ادبیات و علوم و صنایع - دورهء تجدد و جنبشی را گویند که در پایان قرون وسطی و آغاز قرون جدید (قرن 14 در اروپا بوجود آمد و اساس این جنبش و تجدید حیات تقلید از ادبیات قدیم بود در پایان قرن پانزدهم و نیمهء اول قرن شانزدهم صنایع و ادبیات را رونق شگفت آوری پدید آمد این شکفتگی را که در عالم صنعت و ادب روی نمود، رنسانس می خوانند و هرچند این معنی چندان رسا نیست ولی مراد از آن بازگشت هنر و ادب است رنسانس که یکی از مهمترین وقایع تاریخ دنیاست نخست در ایتالیا مایه گرفت و از آن پس در فرانسه و آلمان و اسپانیا و هلند بسط و انتشار یافت و هنرمندان آن دوره شاهکارهایی بوجود آوردند که تا امروز اثری عالیتر و نیکوتر از آنها پدیدار نشده است چنانکه اکتشافات بحری میدان سعی و عمل را در کارهای مادی وسعت داد، رنسانس هم عرصهء فکر بشر را توسعه بخشید علل رنسانس و پیشروان آن: یکی از مهمترین موجبات پیشرفت رنسانس در اروپا کشف آثار بازماندهء ملل باستانی و بخصوص شاهکارهای علمی و فلسفی یونان بود که در قرون وسطی مردم از وجود آنها بکلی بیخبر بودند این آثار در نتیجهء فتوحات مسلمانان در امپراطوری بیزانس بدست آنها افتاد و در قرن دوازدهم میلادی قسمتی از آن از راه شمال افریقا و سرزمین اندلس (اسپانیا) به اروپا رفت و قسمتی دیگر در جنگهای صلیبی مستقیماً بدست اروپاییان که با مسلمانان در جنگ بودند افتاد و به زبانهای اروپایی ترجمه شد و این ترجمه و انتشار آثار یونانی موجب ایجاد افکار فلسفی و ادبی و علمی تازه ای شد و همین اندیشه های جدید از مهمترین عوامل پیدایش رنسانس گردید از طرف دیگر اختراع چاپ وسیلهء اشاعهء سریع علوم و کتب گردید تا آن زمان وسیلهء انتشار علوم فقط کتب خطی بود و بدیهی است هر اندازه استنساخ کتب خطی توسعه می یافت هرگز نمی توانست به درجهء صنعت چاپ به اشاعهء علوم کمک کند عامل دیگر توسعهء ثروت و افزایش زر و سیم در اروپا بود که نتیجهء مستقیم اکتشافات بزرگ جغرافیایی بشمار می رفت و این افزایش زر و سیم مردم شهرنشین اروپا را در رفاه و آسایش غوطه ور ساخت و برای آنها فرصتی کافی برای پرداختن به علوم و ادبیات فراهم کرد و عده ای از رجال و بزرگان به ترویج و تشویق ادبیات و هنر پرداختند و پولهای گزاف در این راه خرج کردند که موجب تشویق هنرمندان و دانشمندان و ادبا و شعرا گردید در اصطلاح تاریخ رنسانس کسانی را که به این ترتیب با پرداخت وجوه گزاف آثار هنرمندان زمان را خریداری می کردند مِسِن( 2)مینامند عدهء زیادی از پادشاهان اروپا و اشراف بزرگ و پاپها و اسقفهای بزرگ از جملهء این مسن ها بودند که پولهای هنگفت به ترویج علم و هنر و تجلیل شعرا و ادبا و هنرمندان اختصاص می دادند چنانکه گفته شد رنسانس قرن پانزدهم و شانزدهم بطور ناگهانی ایجاد نشد بلکه پیشروان زیادی در قرون مقدم داشت که به پیشامد جریان قرن پانزدهم و شانزدهم کمک کردند پیشروان رنسانس در دو کشور فرانسه و ایتالیا و بخصوص در کشور اخیر 1321 م) است که - 1265) ( بودند در ایتالیا دو شاعر بزرگ از پیشروان رنسانس شمرده می شدند، یکی از این دو تن دانته( 3 نخستین و بزرگترین شاعر آن سرزمین است و کتاب کمدی الهی( 4) از اوست و دیگری پترارک( 5) است که قطعات و سرودهایش 1336 م) و برونلس کو( 7) و گیبرتی( 8) و دوناتلو( 9) را - 1266) ( او را مشهور ساخته است از هنرمندان پیشقدم ایتالیا ژیوتو( 6 میتوان ذکر کرد این هنرمندان آثار بسیار پرارزش و گرانبهایی از خود بیادگار گذاشتند که سرمشق هنرمندان قرنهای بعد گردیدند تأثیر آثار باستانی در هنر و صنعت دورهء رنسانس: برونلس کو و گیبرتی و دوناتلو و دیگر هنرمندان ایتالیایی با همکاران فرانسوی همعصر خود این تفاوت را داشتند که به آثار قدیم یونان و روم تا اندازه ای بصیر بودند ایتالیا سرزمین هنر و آثار عتیق بود و صدها شهر باستانی و هزاران مجسمه و بنای قدیمی از دورهء تمدن درخشان عهد عتیق این کشور هنوز در نقاط مختلف آن جلب توجه میکرد در قرن پانزدهم کم کم توجه مردم به این عمارات باستانی بیشتر شد و عده ای از معماران به تقلید از ستونهای سنگی عمارات رم قدیم به ساختن بناهای نظیر آن پرداختند و ساختن سردر سه گوش که از مختصات آثار باستانی و یونان بود از نو مرسوم شد غیر از ویرانه های عمارات باستانی رم بعضی دیگر از آثار هنری این دوره نیز از قبیل طاق نصرت ها و ستون معروف تراژان( 10 ) در رم برای مجسمه سازان و نقاشان دورهء رنسانس عنوان تقلیدی بزرگی شد و نیز مجسمهء آپولون( 11 ) که در آن زمان کشف شده بود مورد تقلید هنرمندانی نظیر دوناتلو و میکل آنژ قرار می گرفت هنرمندان یونانی و رم باستان به زیبایی اندام طبیعی انسان توجه خاص داشتند و بدن انسان را غالباً با خطوط متناسب مجسم می کردند و بطور کلی در مجسمه سازی جز به شکل و هیأت و زیبائی به چیزی توجه نداشتند و بیشتر اوقات آثار خود را برهنه و عریان مجسم می کردند این طرز تفکر از تجسم هنر در قرون وسطی پایدار نماند و با توسعهء دین مسیح نقاشان و مجسمه سازان ناگزیر شدند عناوین هنر خود را با حجاب یا لباس مستور کنند در قرن شانزدهم هنرمندان ایتالیا روش قرون وسطی را ترک گفتند و به تقلید از هنرمندان عهد باستان عناوین (مدلهای) لخت و عریان را موضوع تابلوها و آثار خود قرار دادند هنرمندان قرون وسطی موضوعهای هنری خود را از مسائل مربوط به مذهب مسیح الهام می گرفتند، اما در دورهء رنسانس، هنرمندان علاوه بر الهام از موضوعهای مذهبی، از داستانهای یونان قدیم و افسانه های همر( 12 ) و ویرژیل( 13 ) نیز برخوردار می شدند اینگونه افسانه های خدایان باستان که در نظر متعصبان دین مسیح در حکم کفر محسوب می شد رفته رفته بقدری در دورهء رنسانس رونق گرفت که حتی در بعضی از کلیساهای این زمان صحنه هایی از آنها در منبرهای وعظ و خطابه نقاشی کرده اند تأثیرات ادبی دورهء قدیم: تأثیر ادبیات دورهء باستان در رنسانس اروپا بمراتب بیشتر از تأثیر آثار هنری آن دوره بوده است آثار ادبی باستان را مردم اروپا در قرون 14 و 15 م بدست آوردند در این قرن عده ای از مشتاقان کتب باستانی مدتی از عمر خود را صرف جستجوی این نوع کتب کردند در قرن پانزدهم واقعه ای اتفاق افتاد که کمک مؤثری در انتشار آثار یونان باستان در اروپا کرد این واقعه فتح قسطنطنیه بود بدست سلطان محمد دوم ( 1453 م) سقوط پایتخت امپراطوری رم شرقی موجب فرار عدهء زیادی از علمای این دارالعلم باستانی شد علمای مزبور که کتابهای زیادی از دوران باستان با خود داشتند به ایتالیا مهاجرت کردند و در ضمن اشاعهء کتب باستان علوم و ادبیات یونان باستان را با خود بدان سرزمین منتقل ساختند و چون صنعت چاپ در 1457 م اختراع گردید کمکی بزرگ به انتشار این آثار کرد و در نتیجه نهضت ادبی بزرگی در دنیای آن زمان ایجاد شد که به نهضت اومانیسم معروف است باری پیروان این نهضت یعنی اومانیست ها به تحقیق و تأمل در مصنفات فضلا و دانشمندان قدیم پرداختند و از آنها اقتباسات فراوان کردند و بی نهایت در تقلید و پیروی ایشان کوشیدند و به این وضع روح افکار و آثار کهن بازگشت کرد و عهد رنسانس را به وجود آورد چنانکه گفته شد در این زمان عدهء کثیری از مالکان و پادشاهان و امرا به صنایع و ادبیات توجه کردند بدستور این مردم که مِسِن نامیده می شدند قصرها و کلیساها و پرده های نقاشی و کتابخانه های معتبر ساخته شد و ایشان همواره بزرگان فضل و هنر را محترم می داشتند و مردم صاحب هنر را به صحبت و منادمت خود می پذیرفتند و بدین ترتیب عزت و احترام هنرمندان و ادبایی که از هنر و ادب باستان تقلید می کردند بسیار بالا رفت، کسانی که در هنر » : بحدی که یک بار یکی از هنرمندان مرتکب قتلی شده بود، وی را پیش پاپ حاضر آوردند، ولی پاپ گفت معروفترین این مشوقان هنر و ادب در قرن پانزدهم خانوادهء دوکهای فلورانس و « خود یکتا و بی همتا شوند نباید مطیع قانون باشند 1492 م) پشتیبان و حامی برونلس کو و گیبرتی بود دیگر از مِسِن های معروف این زمان - بخصوص لوران دو مدیسی ( 1448 1455 م) بود که مؤسس کتابخانهء معروف واتیکان است در فرانسه فرانسوای( 15 ) اول پادشاه - پاپ نیکلای( 14 ) پنجم ( 1445 این کشور هنرپرور حقیقی و دوستدار و مروج فضل و صنعت و ادب بود و بدست او در زمان او بود که قسمت مهمی از عمارت عظیم موزهء لوور( 16 )و فون تن بلو( 17 ) ساخته شد و نقاشان بزرگی نظیر رفائیل و لئونار دوونسی( 18 ) را از ایتالیا برای تزیین آنها Renaissance (2) - Mecene (3) - Dante - ( دعوت کرد (نقل به اختصار از تاریخ قرون جدید تألیف آلبر ماله) ( 1 (4) - Divine Comedie (5) - Petrarque (6) - Giotto (7) - Brunellesco (8) - Guiberti (9) - Donatello (10) - Trajane (11) - Apollon (12) - Homer (13) - Virgile (14) - Nicolos (15) - Francois (16) - Louvre (17) - Fontainebleau (18) - Leonard de Vinci.