رقاب

[رِ] (ع اِ) جِ رَقَبَه به معنی گردن (از فرهنگ نظام) (از غیاث اللغات) (آنندراج) (ترجمان جرجانی چ دبیرسیاقی ص 52 ) (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) : گرد کردند سرین محکم کردند رقاب رویها یکسره کردند به زنگار خضاب منوچهری زیر رکاب و ( علم فاطمی نرم شود بی خردان را رقابناصرخسرو تیغ ها جز در قراب رقاب قرار نمی گرفت (ترجمهء تاریخ یمینی ص 249 رجوع به رقبه شود - رقاب المزاود؛ لقبی است که عربیان به ایرانیان داده اند (ناظم الاطباء) لقبی است مرعجمیان را (یادداشت مؤلف) عجم را گویند بسبب سرخی رنگ شان (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) - رقاب نهادن به فرمان کسی؛ گردن نهادن به فرمان او به اطاعت وی درآمدن اطاعت و فرمانبرداری او را قبول کردن : خدایگان جهان سیف دولت آنکه بطبع نهاده اند به فرمان وی ملوک رقاب مسعودسعد - غلاظ الرقاب؛ اجلاف (از اقرب الموارد) - مالک الرقاب؛ صاحب گردنها؛ کنایه از مولی و بزرگ و فرمانروا (یادداشت مؤلف) رجوع به مادهء مالک الرقاب و ترکیب مالک رقاب در ذیل همین ماده شود - مالِکِ رِقاب؛ صاحب گردنها سرور مولا : خسرو اعظم آفتاب ملوک ظل حق، مالک رقاب ملوکخاقانی - مالِک رِقاب؛ مالک الرقاب مولا مولی (یادداشت مؤلف) سرور: نگوید غزل و آفرین هم نخواند که معشوق و مالک رقابی نبیندخاقانی جمله بدین داوری بر در عنقا شدند کاوست خلیفهء طیور داور مالک رقاب خاقانی رجوع به مادهء مالک رقاب و نیز ترکیب مالک الرقاب در ذیل همین ماده و معنی شود || غلامان و کنیزان (فرهنگ نظام) : چرخ ترنجی به صبح ساخته نارنج زر از پی اسب ملک مالک رق و رقاب خاقانی.