ابومنصور

[اَ مَ] (اِخ) موفق بن علی هَروی. او را کتابی است در مواد طب موسوم به الابنیه عن حقایق الادویه، بترتیب حروف هجا بفارسی و او بهند رفته و طب هندی را در آنجا فرا گرفته است. و نسخهء عکسی این کتاب در کتابخانهء وزارت فرهنگ موجود است. علامهء قزوینی در باب کتاب مزبور نوشته اند ابداً معلوم نیست (تا آنجا که بنده تتبع کرده ام) که مؤلف در چه عصری بوده و در چه شهری میزیسته و بنام که این کتاب را تألیف نموده، فقط و فقط آنچه در دیباچهء کتاب در خصوص آن امیر یا پادشاهی که این کتاب را مؤلف به اسم او تألیف نموده ذکر شده این عبارت است: «تا آن هنگام که حاصل آمدم اندر حضره عالی مولانا الامیر المسدد المؤید المنصور ادام الله علوه پس او را دیدم ملکی بزرگوار و دانا الخ». فلوگل و سایر مستشرقین ازین عبارت چنان فهمیده اند که مقصود منصوربن نوح بن نصربن احمدبن اسماعیل سامانی (350 - 365 ه . ق.) است و بنظر بنده این مسئله بسیار مشکوک می آید زیرا که ظاهر عبارت چنان مینماید که کلمات الامیر المسدد المؤید المنصور همه از القاب تعظیم و تفخیمی معموله باشند که به اغلب ملوک و امرا اطلاق میشده است نه اینکه مراد از المنصور اسم آن پادشاه بوده است زیرا که این سه کلمه المسدد، المؤید، المنصور همه در عرض هم ذکر شده اند پس چه ترجیحی دارد که بگوئیم المنصور اسم یا لقب او بوده است نه المؤید یا المسدّد، وانگهی لقب رسمی منصوربن نوح مذکور بتصریح عموم مورخین الامیر السدید بوده است نه الامیر المسدد، ولی معذلک کله حدس فلوگل و سایر مستشرقین در اینکه مراد منصوربن نوح باشد بکلی محال و غیر ممکن نیست بخصوص که کلمهء المسدد با لقب رسمی منصوربن نوح السدید هر دو از یک ماده اند مسئلهء دیگر که انسان را در صحّت مقولات مستشرقین در موضوع عصر مؤلف بشک می اندازد. اینجاست که در پشت صفحهء اول نسخه این عبارت بهمان خط کاتب اصلی مسطور است: « کتاب الابنیه عن حقایق الادویه تألیف ابومنصور موفق بن علی الهروی حرسه الله.» که جملهء دعائیهء «حرسه الله» تقریباً صریح است که مؤلف کتاب در حین استنساخ این نسخه بتوسط اسدی یعنی در سنهء 447 ه . ق. در حیات بوده است و در این صورت چگونه معاصر منصوربن نوح سامانی میتواند باشد ولی احتمال ضعیفی نیز میرود که اسدی تمام عبارت مذکور را عیناً از روی نسخهء اصلی که در حیات خود مؤلف نوشته شده بود استنساخ کرده است پس در این صورت جملهء «حرسه الله» راجع بعصر اسدی نخواهد بود بلکه متعلق به اصل نسخهء منقول عنها خواهد بود. رجوع به مقالهء کتاب الابنیه عن حقایق الادویه در بیست مقالهء قزوینی ج2 شود.