ربوبیت

[رُ بیْ یَ] (از ع، اِمص) الوهیت و خدایی (ناظم الاطباء) خدایی و پروردگاری (آنندراج) مقابل عبودیت (یادداشت مرحوم دهخدا) خداوندی (السامی فی الاسامی) خدایی (دهار) زمخشری گوید: ربوبیت نزد صوفیه اسم است مرتبهء مقتضهء نامهایی را که موجودات طالب آن میباشند از اینرو در تحت اسم رب این نامها نیز مندرج باشند مانند علیم، سمیع، بصیر، قیوم و ملک و مانند آن، چه علیم معلومی را اقتضا کند و مرید مرادی را طالب باشد و قادر مقدوری را خواهد اسمایی که در تحت اسم رب مندرجست اسماء مشترکی است که مفاهیم آن بین خدا و خلق مشترک باشد، مانند علیم که میگویی: یعلم نفسه و خلقه، و همچنین اسماء مختص بخلق مانند قادر که میگویی: خلق الموجودات و نگویی خلق نفسه، و این اسماء مختص بخلق را اسماع فعلیه نامند فرق بین اسم ملک و رب آن است که ملک اسمیست مر مرتبه ای را که تحت آن اسماء فعلیه قرار یافته و رب اسمی است مرتبه ای را که تحت آن اسماء مختص و مشترک قرار دارد، فرق بین الله و رب آن است که الله اسمی است مرتبهء ذاتیهء جامعهء حقایق موجودات را از عالم بالا تا عالم زیرین، از اینرو رحمان تحت حیطهء اسم الله، و رب تحت حیطهء اسم رحمان، و ملک تحت حیطهء اسم رب قرار یافته، پس ربوبیت مقام عرش را که فوقیت است دارد یعنی مظهری است که ظاهر شده است در او و به او، رحمن بسوی موجودات (از کشاف اصطلاحات الفنون) : التفرد بالربوبیته الی کم لکل من خلقه من البقاء بمده معلومه (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 258 ) هرچه بیند دل و طبع از صنعش به ربوبیت او راهبر استابوالفرج رونی و در حضرت ربوبیت به عرض دادن حاجت مواظبت نمایم (سندبادنامه ص 203 ||) سلطنت || برترین قدرت و توانایی (ناظم الاطباء).