راوند

[وَ] (اِ) ریسمانی که خوشه های انگور بر آن آویزند و جامه و فوطه و ازار و لنگی و مانند آن بر بالای وی اندازند (ناظم الاطباء) (برهان) (از آنندراج) (انجمن آرا) ریوند( 1) (ناظم الاطباء) لغتی است در ریوند چینی در تداول عامه (منتهی الارب) ریوند را نیز گویند و آن دواییست مشهور ومعروف و گویند ریوند بیخ ریواس است و آن چینی و خراسانی می باشد، چینی را برای مردمان و خراسانی را برای دواب و چهارپایان دیگر استعمال کنند خراسانی را راوندالدواب و چینی را راوند لحمی گویند (از برهان) دوایی نباتیست زردرنگ مبرد بالعرض که باسهال گرمی جگر فرونشاند و مقوی قوت جاذبهء جگر است، ریوند امالهء همین است (از تحفه المومنین) (غیاث اللغات) بیخ ریباس که بیخ جگری نیز نامند (از مخزن الادویه) ریشه ای است معروف که جنس اعلای آن در چین و روم میروید برای جگر و رفع حرارت و دفع صفرا بی اندازه مؤثر است و بیشتر در شربتهای مسهلی بکار میرود (از شعوری ج 2ورق 4) صاحب اختیارات بدیعی آرد: بپارسی ریوند گویند مؤلف گوید: بیخ ریواس است و صاحب منهاج گوید: دو نوع است چینی و خراسانی، خراسانی معروف بود به راوندالدواب جهت چهارپایان مستعمل کنند و چینی جهت آدمیان و بهترین آن چینی بود که خوب سحق کنند، برنگ زعفران بود و چون بشکند اندرون وی بطریق کوهان گاو بود و آن را ریوند طبی خوانند و طبیعت آن گرم است و گویند معتدل است شیخ الرئیس گوید: گرم است و خشک در دوم چون سحق کنند با سرکه و بر کلف روی مالند زایل گرداند چون بیاشامند بادها را نافع بود و ضعف معده و درد گرده ومثانه و رحم و درد جگر و ورم سپرز و عرق النساء و نفث دم که در سینه بود و ربو و فتق و فواق و خناق و خفقان و قرحهء امعاء و اسهال و تبهای وابره و سموم و گزندگی جانوران شربتی در وی نیم درم بود تا دو درم و گویند از دانگی تا یک درم، چون بآب ضماد کنند ورمهای گرم مزمن بگدازاند جالینوس گوید: نافع بود درد جگر و سپرز را و سدهء جگر و امعاء بگشاید و خاصیت دارد در جگر و درد آن اگر چه مزمن شده باشد ارساسیوس گوید: نافع بود جهت اسهال شیخ الرئیس گوید، چون روغن وی بمالند جهت فخ که در عضله حادث شود و درد آن و امتداد آن نافع بود، سفین اندلسی گوید: مقوی اعضاء باطن بود و سده بگشاید و رطوبتهای فاسد بخشکاند و طبیعت پاک کند از بلغم لزج و خلط خام، و استسقاء را نافع بود و سنگ گرده و مثانه بریزاند و بغایت نافع بود جهت درد شانه، و بول براند و انواع اسهال که از سدهء ماساریقا بود چون ناصر بود فعل وی اقوی بود و همچنین هلیلهء کابلی جهت تنقیهء دماغ تنقیهء تمام بود و ذهن را نیکو و صداع بلغمی را زایل گرداند و اگر ایارهء لوغا و یاء کهن با وی اضافت کنند فعل وی قوی تر بود و نافع بود خواه با وی خواه تنها، مخدر فالج و علتها که از سردی دماغ بود و سودمند بود جهت قولنج بلغمی و ریحی و اطلاق طبیعت و تحلیل زماخ بکند و تب ربع و تب صفراوی را نافع بود فولس گوید: بدن را پاک گرداند از همهء حرارتها، و ورمهای گرم را نافع بود و درد جگر و سپرز را سود دهد یوحنا گوید: ورم معده و شش و جگر را نافع بود و بواسیر و ناصور که بمقعد بود چون سحق کرده بر آن پاشند خاصه با انذروت، و گویند مضر بود و مصلح وی صمغ عربی بود و بدل آن نیم از راوند مدجرح بود و بوزن آن ورق گل سرخ و سنبل رازی گوید: بدل آن در ضعف جگر و معده یک وزن و نیم آن ورق گل سرخ و سنبل (از اختیارات بدیعی) و رجوع به تحفهء حکیم مؤمن و تذکرهء ضریرانطاکی ص 169 و روضات الجنات ص 54 و مخزن الادویه و منهاج السراج و بحر الجواهر و صیدنهء ابوریحان بیرونی شود اقسام راوند: - راوند ترکی؛ راوند جدید یا راوند نو رجوع به ترکیب راوند جدید و راوند نو در همین لغت نامه و رسالهء راوند ابن جلجل شود - راوند جدید یا نو؛ نوعی از راوند حقیقی که آن را راوند فارسی و راوند ترکی نام دهند رجوع به رسالهء راوند ابن جلجل شود - راوند چینی؛ راوند لحمی نوعی از راوند قدیم که بهترین نوع راوندها باشد و در معالجهء انسانی بکار رود و آن را ریوند چینی نیز نامند رجوع به تذکرهء ضریر انطاکی و اختیارات بدیعی و تحفهء حکیم مؤمن و مخزن الادویه و ناظم الاطباء و برهان شود - راوند حقیقی؛ ابن جلجل در رسالهء خود سه راوند را حقیقی گفته: راوند چینی، راوند زنج، راوند ترکی رجوع به رسالهء مزبور شود - راوند خراسانی؛ راوندالدواب راوندالخیل که جهت چهارپایان بکار رود و پست تر از راوند چینی باشد رجوع به تحفهء حکیم مؤمن و اختیارات بدیعی و مخزن الادویه و تذکرهء داود ضریر انطاکی و نیز رجوع به راوند و راوند خراسانی در ناظم الاطباء شود - راوندالخیل؛ راوندالدواب راوند خراسانی رجوع به ترکیب راوند خراسانی در همین لغت نامه شود - راوند دواب؛ راوندالدواب ریوند دواب راوند خراسانی را گویند که مخصوص چهارپایان است رجوع به ترکیب راوند خراسانی در همین لغت نامه شود - راوند زنج یا زنجی؛ زبونترین نوع راوند که رنگ آن سیاه و براق است و ابن جلجل آن را یکی از انواع دوگانهء راوند قدیم نامیده است رجوع به ترکیب راوند قدیم در همین لغت نامه و تحفهء حکیم مؤمن شود - راوند سوریانی؛ ابن جلجل راوند را چهار قسم کرده و قسم چهار را سوریانی نام نهاده و گفته که جز در نام با سه قسم اول شریک نیست و رجوع به راوند در هیمن لغت نامه شود - راوند شامی؛ ریوند شامی همان راوندالخیل است (از یادداشت مؤلف) - راوند فارسی؛ راوند جدید یا نو رجوع به ترکیب راوند جدید در همین لغت نامه شود - راوند قدیم؛ ابن جلجل راوند چینی و راوند زنجی را راوند قدیمی خوانده است رجوع به ترکیب راوند چینی در همین لغت نامه شود - راوند ( لحمی؛ راوند چینی (از برهان) رجوع به ترکیب راوند چینی شود - راوند نو؛ راوند جدید رجوع به ترکیب راوند جدید شود ( 1 Rhubarbe -.