دماسنج

[دَ سَ] (اِ مرکب)( 1) (اصطلاح فیزیک) میزان الحراره اسبابی برای اندازه گیری دما هر یک از خواص فیزیکی یک ماده را که تابع دمای آن باشد می توان برای اندازه گیری دما بکار برد، از آن جمله است حجم یک مایع یا گاز در تحت فشار ثابت فشار یک گاز در صورت ثابت بودن حجم آن، مقاومت برقی یک جسم هادی، خواص گرمای برقی و غیره دماسنج معمولی جیوه ای مبتنی بر انبساط ظاهری جیوه با ازدیاد دماست، و اساساً مرکب از لولهء نازکی است که یک انتهایش بسته است و انتهای دیگرش به مخزن یا حبابی منتهی می شود، مخزن و قسمتی از لوله محتوی جیوه است مدرج کردن اسباب بر اساس درجه بندی دماست، مث در درجه بندی رایج صدبخشی مخزن و لوله را یک بار در یخ مذاب فرومی برند و نقطهء تعادل سطح جیوه را صفر ( 0) نشان میکنند، سپس مخزن و لوله را در بخار آب جوشان در تحت فشار جو فرومی برند و سطح تعادل را 100 نشان میکنند، بالاخره فاصلهء بین درجات 0 تا 100 را به 100 قسمت متساوی تقسیم می کنند بر حسب بالا رفتن یا پایین آمدن دما، سطح جیوه در لوله بالا یا پایین میرود و درجهء تغییر تعادل سطح جیوهء دما را نشان می دهد در اندازه گیری دماهای پست، به جای جیوه، الکل، اتر یا تولوئن بکار می برند دماسنجهای گازی دما را به وسیلهء تغییراتی که به سبب تغییرات دما عارض حجم گازی که فشارش ثابت است می شود، اندازه میگیرند دماسنج بیشینه ای دماسنجی است که پس از سرد شدن هم درجهء نظیر حد اعلایی را که دما به آن رسیده است نشان میدهد، دماسنج طبی که معمو آن را درجه می خوانند و درجات آن از 32 تا 44 صدبخشی (در حدود دمای بدن در حال عادی) است و هر درجه ای به 10 عشر تقسیم شده است، از اقسام دماسنج بیشینه ای است از جنبهء تاریخی، گالیله و سانکتوریوس دماسنجهایی اختراع کردند متجاوز از یک قرن بعد، سه نوع دماسنج فارنهایت، رئومور، و سلسیوس یا صدبخشی اختراع شد، که هنوز رایج ترین دماسنجهاست اولی را فارنهایت (به سال 1714 م) و دومی را رئومور (به سال 1730 م) و سومی را Thermometre - ( سلسیوس اختراع کرد (احتما در 1742 م) (از دایره المعارف فارسی) (فرانسوی) ( 1.