دستورالعمل

[دَ رُلْ عَ مَ] (اِ مرکب)دستور کار دستور عمل برنامهء کار طرز و روش و ترتیب و نظام و نسق و حدود کار :ایضاً دستورالعملی در باب دیگر (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 213 ) این خلاصه ای است مسمی به تذکره الملوک که مشتمل است بر دستورالعمل خدمت هریک از ارباب مناصب درگاه معلی موافق ازمنهء سلاطین صفویه (تذکره الملوک ص 1) سررشتهء دستور رسومات مناصب دیوان اعلی و دستورالعمل اخذ چوپان بیکی و سایر وجوهات سایرالوجوه متعلق به سرکار مزبور و دستورالعمل نواب گیتی ستان در سرکار ضبط بوده (تذکره الملوک ص 42 ) - دستورالعمل دادن؛ برنامهء کار تعیین کردن راه و روش کار و حدود آن و نظامات و نسقها معین ساختن - دستورالعمل شاهی؛ در اصطلاح زمان صفویه، دستورالعملی که در آن تعرفهء مالیاتی کلی اساس کار بود (سازمان اداری حکومت صفوی ص 142 ) - دستورالعمل گرفتن؛ برنامه و دستور کار و روش عمل خود را طبق نظامات و نسقها دریافت کردن - کتابچهء دستورالعمل؛ در اصطلاح مالیهء دورهء صفویه و قاجاریه، سیاهه و ریز آنچه از نقد و جنس به عنوان مالیات باید گرفته شود و نیز قواعد و کیفیات و ترتیبات و طرز و ترتیب و کیفیت وصول و موقع دریافت مالیات و کیفیت مصرف آن توضیح آنکه چون در آن عصر قاعدهء تمرکز عایدات در ایران معمول نبود، چنانچه کتابچهء دستورالعمل مبلغی اضافه از مخارج داشت، وزیر خزانه آن را از والی یا حاکم می گرفت که بمصرف برواتی که از پایتخت صادر می شد و مخارج دیگر برساند و چنانچه برعکس، کتابچه باصطلاح فاضل داشت وزیر خزانه کسری را برای حاکم یا والی محل می فرستاد که پرداخت مخارج پیش بینی شده در کتابچهء دستورالعمل معوق نماند رجوع به مقالهء دکتر احمد متین دفتری در مجلهء راهنمای کتاب شمارهء اول سال نهم ذیل دسته شود « دسته های فرد » (اردیبهشت 45 ) ص 32 و نیز رجوع به.