دریده

[دَ دَ / دِ] (ن مف) چاک شده و پاره شده (ناظم الاطباء) از هم پاره شده به درازا پاره شده چاک شکافته کفته مخروق منفلق واهیه (از منتهی الارب ) : رفت برون میر رسیده فرم پخچ شده بوق و دریده علممنجیک تو شادمانه و بدخواه تو ز انده و رنج دریده پوست به تن بر چو مغز پسته سفال منجیک پیراهن لوءلوء برنگ کامه و آن کفش دریده و بسر برلامهمرواریدی دریده درفش و نگونسارکوس رخ زندگان گشته چون آبنوسفردوسی دریده درفش و نگونسارکوس چولاله کفن روی چون سندروسفردوسی پراکنده لشکر دریده درفش ز خون یلان روی گیتی بنفشفردوسی زواره بیامد بر پیلتن دریده بر و جامه و خسته تنفردوسی بشد خسته از جنگ فرفوریوس دریده درفش و نگونسارکوسفردوسی شکسته دل و دست و بر خاک سر دریده سلیح و گسسته کمرفردوسی ابراهیم پیدا آمد با سواری دویست و سه صد و یک علامت و جنیبتی دو و تجملی دریده و فسرده (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 564 ) چندین هزار اطلس و زربفت قیمتی پوشیده درتنعم و آنگه دریده گیرسعدی صاحبدل و نیک سیرت و علامه گو کفش دریده باش و خلقان جامهسعدی بارکشیدهء جفا پرده دریدهء هوا راه ز پیش و دل ز پس واقعه ای است مشکلم سعدی مُنعَطّ؛ جامهء دریده هبائب؛ جامهء کهنهء دریده (منتهی الارب ) - پرده دریده؛ کنایه از رسوا مهتوک بی شرم بی حیا رجوع به پرده دریده در ردیف خود شود - چشم دریده؛ کنایه از بی شرم و بی حیا (ناظم الاطباء) شوخ شوخ چشم رجوع به چشم دریده در ردیف خود شود (|| - با اضافه) چشم شوخ و بی حیا و بی شرم : به یهودی خبر بردند که پسر تو مسلمان شده است گفت آن چشمهای دریده که او دارد کربلا هم میرود (یادداشت مرحوم دهخدا) - دریده بر؛ مجروح اعضاء اندام جراحت یافته : ز چنگال یوزان همه دشت غرم دریده بر و دل پر از داغ و گرمفردوسی به پیش فرامرز بازآمدند دریده بر و پرگداز آمدندفردوسی خروشان برشهریار آمدند دریده بر و خاکسار آمدندفردوسی -دریده بینی؛ که بینی او دریده باشد أخرم - دریده چشم؛ که چشم او دریده باشد أشتر شتراء || - کنایه از شوخ چشم (آنندراج) بی حیا بی آزرم : چشم بی شرم تو گر روزی برآشوبد ز درد نوک خارش خاکشو باد ای دریده چشم و کون منجیک - دریده داشتن؛ دریدن : تا آسمان چون دایهء خودکامه هر سحرگاه از صبح گریبان دریده دارد و ماتمی نبوده (منشآت خاقانی چ دانشگاه ص 2) - دریده دهان یا دهن؛ کنایه از بی محاباگوی (آنندراج) دهان گشاد و آنکه بی ملاحظه هرچه خواهد گوید و فحاش (ناظم الاطباء) : چون طشت بی سرند و چو در جنبش آمدند الا شناعتی و دریده دهن نیندخاقانی دریده دهن بدسگالش چو داغ زبان سوخته دشمنش چون چراغنظامی دریده دهان را به گفتن میار لبش را ز دندانش در بخیه آر ظهوری (از آنندراج) رجوع به دهن دریده در این ترکیبات و ردیف خود شود - دریده شدن؛ چاک شدن (ناظم الاطباء) پاره شدن شکافته شدن اختراق اخریراق انحراق (دهار) تخرق (المصادر زوزنی) تشرم تمنزق (تاج المصادر بیهقی) (المصادر زوزنی) وهی (دهار) انداح؛ دریده شدن مشک (تاج المصادر بیهقی) انهتاک؛ دریده و شکافته شدن پرده بهاء؛ دریده شدن خانهء مومین و مثل آن تخرق؛ دریده و پاره پاره شدن (از منتهی الارب ) سخف؛ دریده شدن مشک (از منتهی الارب ) وهی؛ دریده شدن جامه (تاج المصادر بیهقی) - دریده گردیدن؛ دریده شدن پاره شدن شکافته شدن انهماء؛ و کهنه دریده گردیدن جامه تمسو؛ دریده گردیدن جامه تهتک؛ دریده و شکافته گردیدن پرده خسوف؛ دریده و شکسته گردیدن (از منتهی الارب ) - دریده گریبان؛ گریبان چاک دریده جیب : به صبح آن نقطها فروشوید از تن یتیم دریده گریبان نمایدخاقانی - دریده گشتن؛ دریده گردیدن دریده شدن پاره شدن شکافته گشتن هزم؛ دریده گشتن مشک از خشکی (از منتهی الارب ) - دریده گوش؛ شکافته گوش أخرق - دهان دریده و دهن دریده؛ کنایه از فحاش (ناظم الاطباء) بی محاباگوی (آنندراج) رجوع به دهان دریده ذیل دهان و به همین عنوان در ردیف خود شود - دهل دریده؛ کنایه از رسوا و بی آبرو، رند دهل دریده رجوع به همین عنوان در ردیف خود شود - فرودریده؛ واژگون رجوع به همین عنوان در ردیف خود شود - کون دریده؛ کنایه از بی حیا و بی شرم: کلاغ کون دریده؛ تعبیری از بی حیائی و بی شرمی کسی رجوع به همین عنوان در ردیف خود شود || سخت بی حیا سخت بی شرم عظیم بی حیا بسیار بی شرم بی آزرم شوخ شوخ چشم بی ادب گستاخ بی ننگ بی عار آلوده دامن وقح وقاح وقیح پررو.