درایه

[دِ یَ] (ع مص) دانستن (تاج المصادر بیهقی) (ترجمان القرآن جرجانی) دانستن چیزی را، یا دانستن به نوعی از حیله (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) دری دریه دریان || درایت درایه علم به چیزی، و گویند علم به چیزی با تکلف و حیله (از اقرب الموارد) دانش (|| اصطلاح فلسفی) معرفتی که حاصل می شود به نوعی از حیلت که تقدیم مقدمات و استعمال رویت باشد (فرهنگ علوم عقلی از اسفار ج 1 ص 325 (||) اصطلاح شرعی) علم درایه یا علم درایه الحدیث، اصول علم فقه است (از کشاف اصطلاحات الفنون) علم فقه و اصول فقه (اقرب الموارد) علم اصول حدیث است (از تعریفات جرجانی) علمی است که از معنی مفهوم از الفاظ حدیث و از مراد و مقصود آنها بحث می کند، و آن بر قواعد عربی و ضوابط شریعت استوار است و موضوع آن احادیث رسول اکرم (ص) است از جهت دلالت آنها بر معنی مفهوم یا مراد، و غایت آن تحلی به آداب نبوی و تخلی از اموری است که آنها را ناپسند داشته و نهی نموده است، و مبادی آن کلیهء علوم عربی است و معرفت قصص و اخبار متعلق به رسول اکرم(ص) و معرفت اصلین و فقه و غیره است (از یادداشت مرحوم دهخدا) علمی است که در آن بحث می شود از متن حدیث و سند آن و طرق آن از صحیح و سقیم و علیل، و آنچه مورد لزوم است؛ تا مقبول از مردود آن شناخته شود، و یا علمی است که در آن بحث می شود از سند حدیث و متن آن و کیفیت تحمل آن و آداب نقل آن (از یادداشت مرحوم دهخدا) موضوع درایه راوی (روایت کننده) و مروی (حدیث روایت شده) است، و غایت آن معرفت به احادیث مردوده برای اجتناب از آنها است - کتب درایه؛ کتابهایی که در آن اقسام احادیث و اخبار و اصطلاحات محدثین را گرد کنند (یادداشت مرحوم دهخدا).