دانیالی

[] (اِخ) نام مردی ببغداد معاصر مقتدر خلیفهء عباسی یعنی از مردم اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم ه ق وی در نسخه سازی و جعل کتابها و نمودن که آن کتب مجعول نسخی قدیم است مهارتی بسزا داشته است ابن مسکویه در تجارب الامم در بارهء وی آرد: ابوالقاسم بن زنجی مرا حکایت کرد که مردی بود در مدینه السلام (بغداد) مشهور به دانیالی وی مرا از اسرار خویش باخبر داشتی و از جمله آنکه کتابها و دفترها ساختی بخطی کهن و قدیم نما و آن کتابها را به دانیال نبی نسبت دادی در این کتابها نام گروهی از صاحب دولتان را با حروف مقطع نوشتی و هرگاه این حروف مقطع را جمع کردندی نام آن صاحب دولتان برآمدی و بدین از آنان کسب جاه و مقام کردی چنانکه اموالی از قاضی ابن عمرو و فرزندش حسین و وجوه دولت وی را رسیده بود و نیز از خاصان مفلح گشته زیرا بوی گفته بود که در کتابها دیده است که او از فرزندان جعفربن ابی طالب است و ازینروی از بخشش های بسیار او بهره ور میگشت روزی از او خواستم که فصلی را در کتب خود مطابق شرحی که میدهم بنویسد او پذیرفت و من شمایل و فضایل حسین قاسم را برای او توصیف کردم از اوصاف او فقط بذکر قامتش و آثار آبله در صورتش و علامتی که بر لب زبرین داشت و کم پشت بودن مویش اکتفا کردم و گفتم بنویسد که اگر این شخص وزارت دوازدهمین خلیفهء عباسی را بعهده بگیرد، تمام کارهای خلیفه استقامت گیرد و بر دشمنانش فائق آید و بدست او بلاد فتح گردد و دنیا بروزگار او آبادان شود این نسخه را به دانیالی دادم و مرا مطمئن ساخت که دفتری بسازد و در آن دفتر سخنها پردازد و این فصل را در تضاعیف آن آرد من از او خواستم که در این کار شتاب ورزد و پیوسته نیز مطالب آن بودم سرانجام مرا گفت: برای ساختن کتاب آنچنانکه در دیرینگی و قدمتش دودلی و تردید در میان نیاید لااقل بیست روز زمان باید، چه روزی چند باید آنرا در کاه بخواباند و سپس درون کفش قرار دهد و روزی چند با آن طی طریق کند تا نیک زرد و کهنه نما گردد چون مدتی که معین کرده بود سر رسید با آن کتاب نزد من بیامد و آنرا بمن نشان داد دفتری دیدم که اگر از ابتدا آنرا نمیشناختم سوگند میخوردم که بدون شک قدیم و دیرینه است وی آنرا نزد مفلح برد و مقداری از آن را بر او فروخواند مفلح گفت: این فصل را تکرار کن پس آنرا دوباره خواند مفلح نزد المقتدر خلیفهء عباسی رفت و آ ن مطالب با وی در میان نهاد مقتدر دفتر را طلبید چون بدید از مفلح پرسید که: چه کس را با این صفات میشناسد مفلح بپاسخ گفت: کسی را به این صفات نمیشناسد و این خود بر ولع مقتدر افزود و برای شناختن مردی که جامع صفات مذکور در آن کتاب باشد بیش مشتاق شد و سرانجام مفلح اذعان کرد که کسی را جز حسین قاسم معروف به ابن جمال که متصف بدین صفات است نمیشناسد مقتدر بوی سپرد که اگر از حسین نامه ای برای وی آید آنرا نگه دارد و مراعات خاطر او کند و کس را بر این امر واقف نسازد سپس مفلح نزد دانیالی رفت و بوی گفت آیا کسی را باین اوصاف میشناسی دانیالی شناسائی او را انکار کرد و گفت من آنچه را در کتب دانیالی یافتم خواندم و بیش از این اطلاع ندارم سپس دانیالی نزد من (ابوالقاسم زنجی) آمد و مرا از واقعه آگاه ساخت و من برفور نزد حسین بن قاسم رفتم و او را از آنچه رفته بود آگاه ساختم و او بسیار شادی کرد و آثار وجد و را با نامه ای نزد مفلح فرستادم اما مفلح بوی توجهی نکرد و « بشر کاتب » شعف بر چهره اش آشکار شد و گفت بدان که دیروز را با نامه ای نزد مفلح « بشر » اندوهناک و غمگین بازگشت بوی گفتم اکنون صدق و کذب دانیالی بر ما آشکار شود فردا نیز بفرست تا ببینیم چگونه با او رفتار میکند پس او ابوبشر نصرانی منشی خود را فراخواند و نامه ای بوی داد تا روز دیگر بامداد پگاه آنرا نزد مفلح ببرد فردای آن روز نزد او رفتم تا از چگونگی کار او آگاه شوم بشر گفت که چون فرستاده بر مفلح داخل شد جماعتی نزد او بودند ولی مفلح او را بر همه برتری داد و نزد خود نشاند و با او آغاز سخن کرد و سپس به پنهانی در بارهء حسین بن قاسم از وی پرسش کرد و رسالهء او را با دقت خواند آنگاه به وی گفت که به حسین سلام مرا برسان و بگوی که من متعهد کارهای او هستم و سخنانی ازین قبیل ابوبشر گوید که من با نهایت قوت نفس رفتم و حسین را آگاهانیدم که دانیالی در ادعای خود صادق بوده است سپس دانیالی از من پاداش خواست و من دل او را خوش داشتم تا حسین وزارت را بعهده گرفت و درین هنگام حق دانیالی را یادآور شدم و او شغل حسبه را در بغداد بوی واگذار کرد و هر ماه یکصد دینار او را مقرر داشت و از خاصان (351 - خویش گردانیدش (تجارب الامم چ عکسی ج 2 صص 347.