خیک

(اِ) آوند چرمین که در آن آب حمل می کنند مشک (ناظم الاطباء) مشکی که در آن شراب و شیره و روغن کنند (آنندراج) خی نِحی قِربَه زق سقاء عَجوز (یادداشت مؤلف) فرق خیک و مشک آنست که پشم خیک برجاست و از آن مشک سترده است :پس بفرمود تا از بهر ایشان طعام ساختند بره بریان کردند و خیکی می بیاوردند و آنروز طعام و شراب داد (ترجمهء طبری بلعمی) خیز و پیش آر از آن می خوشبوی زود بگشای خیک را استیمخسروی یکی خیک می داشتند آن زمان گرفتند یک ماده گور گرانفردوسی ز گنجور دستور بستد کلید خورشخانه و خیکهای نبیدفردوسی آن خوشه بین چنانکه یکی خیک پرنبید سربسته و نبرده بدو دست هیچکسبهرامی آن خجش ز گردنش بیاویخته گویی خیکی است پر از باد بیاویخته از بارلبیبی ز تن رفته خون با گل آمیخته چو خیک سیه باده زو ریختهاسدی روزگار عصیر انگورست خم ازو مست و خیک مخمور است ابوالفرج رونی (از سندبادنامه) خرسر و خرس روی و سگ سیرت خر گرفته بکول خیک شرابسوزنی موی بر خیک دمیده ز حد تیغ زن است تا بخلوت لب خون بر لب بنت العنب است انوری (از آنندراج) خیک است زنگی خفقان دار کز جگر وقت دهان گشا همه صفرا برافکندخاقانی کو خیک براندوده به قیر و ز درونش تن عودی و مشکی شده دل ناری و مائی خاقانی دو پستان چون دو خیک آب رفته ز زانو زور و از تن تاب رفتهنظامی خری آبکش بود و خیکش درید کری بنده غم خورد و خر میدویدنظامی بفرمود تا بر خیکها فرودمند و بر خویشتن بندند و از آب بگذرند (ترجمهء تاریخ یمینی) بعضی بخیکها بگذشتند و بعضی در نواحی اسبان زدند (ترجمهء تاریخ یمینی) باده در خیک و بنگ در انبان گرنه دیوانه ای مشو جنباناوحدی -امثال: خیک بزرگ روغنش خوب نمیشود خیک درید و هم خر افتاد؛ کنایه از آن است که کار گذشته اصلاح نخواهد یافت (انجمن آرای ناصری) : یکباره دلش ز پا درافتاد هم خیک درید و هم خر افتادنظامی ما دست از خیک پنیر برداشتیم خیک دست از سر ما برنمیدارد؛ ما او را ول کردیم او ما را ول نمیکند نه خری افتاد و نه خیکی درید؛ کنایه از آن است که هنوز فرصت باقی است و وضع غیر موافقی پیش نیامده است - خیک آب؛ راویه مشک آب - خیک باد؛ خیکی که از باد انباشته اند - خیک روغن؛ خیکی که در آن روغن کنند مساو (منتهی الارب) - مثل خیک باد؛ کنایه از ورم سخت و آماس بسیار است.