خوانچه

[خوا / خا چَ / چِ] (اِ مصغر)خوان کوچک سفرهء کوچک (ناظم الاطباء ||) طبق چوبی است اعم از آنکه مدور باشد و در آن غله را از خاشاک پاک سازند یا طولانی پایه که در آن بزرگان طعام چاشت را گذارند و خورند اولی را خوانچهء طبقی و دومی را خوانچهء دیوانی گویند (لغت محلی شوشتر نسخهء خطی) خوان طبق مانندی مربع مستطیل که از چوب و یا فلز سازند (ناظم الاطباء) میز کوتاه پایه که در آن ظروف شیرینی و جهیز عروسی و غیره نهند (یادداشت بخط مؤلف) : بسفر سفره گزین خوانچه مخواه مرد خوان باش غم خانه مخورخاقانی زین دو نان فلک از خوانچه دو نان بینند تا نبینم که دهان از پی خور بگشایند خاقانی و ترتیبه ان یؤتی بمائده نحاس یسمونها خونجه و یحمل علیها طبق نحاس (از سفرنامهء ابن بطوطه) بنیاد عقل برفکند خوانچهء صبوح عقل است هیچ هیچ مگو تا برافکند خاقانی - خوانچهء خورشید؛ طبق خورشید قرص خورشید : خوانشان خوانچهء خورشید سزد که بهمت همه عیسی هنرندخاقانی - خوانچهء دنیا؛ طبق جهان کنایه از دنیاست : خاصگان بر سر خوان کرمش دم نزنند زآن اَباها که بر این خوانچهء دنیا بینند خاقانی چرب و شیرین خوانچهء دنیا بمگس راندنش نمی ارزدخاقانی - خوانچهء زر؛ آفتاب (ناظم الاطباء) (برهان قاطع) : تا خوانچهء زر دیدی بر چرخ سیه کاسه بی خوانچه سپید آید میخواره بصبح اندر خاقانی منتظری که از فلک خوانچهء زر برآیدت خوانچه کن و چمانه کش خوانچهء زر چه میبری؟ خاقانی چون روز رسد که روزن چشم زآن خوانچهء زرفشان برافروزخاقانی شاهد روز از نهان آمد برون خوانچهء زر زآسمان آمد برونخاقانی - خوانچهء زرین؛ کنایه از آفتاب عالم تاب (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) خوانچهء زر : وگر چون عیسی از خورشید سازم خوانچهء زرین پر طاوس فردوسی کند بر خوان مگس رانی خاقانی - خوانچهء سپهر؛ کنایه از آفتاب عالمتاب و خورشید انور است (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) - خوانچهء فلک؛ کنایه از خورشید انور است (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) - خوانچه کردن؛ خوان پهن کردن بساط آراستن : خوانچه کن باده کش چو خاقانی یاد شه گیر در صفای صبوحخاقانی رو فلک خوانچه کن ز همت می زَاختران خواه نز خم خمارخاقانی خوانچه کن سنت مغان می را وز بلورین رکاب می بگسارخاقانی سیم کش بحر کش ز کشتی زر خوان مکن خوانچه کن مسلم صبحخاقانی زآن میی کآتش زند در خوانچهء زنبور چرخ خوانچه کرده وآب حیوان در میان انگیخته خاقانی - خوانچهء گردون؛ کنایه از فلک است : ای خوانچهء گردون که نوالت همه زهر است نانت ز چه شیرین و تو چون تلخ ابایی؟ خاقانی.