خلر

[خُ / خَ لَ] (اِ) نوعی از غله شبیه بکرسنه (ناظم الاطباء) جلبان (یادداشت بخط مؤلف) نباتی است که میوه آن در غلافی است مانند غلاف باقلا و در طعم نزدیک به باقلاست و دانه های آن نزدیک به گردیست در عربی بعضی خلر را باقلا و برخی جلبان و برخی ماش دانسته اند: دانه ای است شبیه کرسنه و ساقهء او کمتر از ذرعی و برگش ریزه و گلش مابین سفیدی و زردی و غلافش شبیه به غلاف باقلا کوچکتر و پوست آن غلیظ تر و عریض تر و بسیار سفید باشد و دانهء او بقدر نخود کوچکی آنرا جلبان ابیض نامند دوم آنکه کوچکی و تدویر کمتر از اول می باشد و آنرا بنقه نامند و مذکور شد سوم طویل الغلاف قریب به باقلا و سیاه رنگ و دانهء آن مستدیر مایل بزردی است و بسیار تلخ و در مصر بسیله گویند چهارم دانهء او کوچکتر و پهن و اغبر است و جلبان اسود نامند و پنجم رقیق الغلاف سفیددانه است و او را قصاص گویند (از تحفهء حکیم مؤمن) گیاهی است( 1)ازتیرهء بقولات( 2) و از دستهء پیچی ها( 3) که دانه هایش شبیه به نخود و یا پوست تیره رنگ متمایل به سیاه است که جزو بنشنها محسوب است و در Pisum (2) - Legumineuses (3) - - ( تداول اهالی خراسان، آنرا مُلْمُلی گویند (از گیاه شناسی گل گلاب) ( 1 Viciees.