خلاب

[خَ] (اِ مرکب) گل و لای و آب که بهم آمیخته شده باشد (برهان قاطع) (از ناظم الاطباء) منجلاب لجن زار : زآن شراب اینکه تو داری چو خلابیست نبیذ در بهشت این همه عالم چو سرائیست خراب ناصرخسرو بزیر زانوی من خاک را خلاب کنند مسعودسعد کردم بدم نسیم هوا را همی مسموم کردم به اشک ریگ بیابان همی خلاب مسعودسعد آب مهر ترا خلاب نبود آتش خشم تو شرار نداشتمسعودسعد او و همه جهان مثل زمزم و خلاب او و همه سران حجرالاسود و رخام خاقانی کی شکند همتش قدر سخن پیش غیر کی فکند جوهری دانهء در در خلاب خاقانی جوهر اگر در خلاب افتد همچنان نفیس است (گلستان سعدی) روزی حضرت خواجه قدس الله روحه فرمودند که راه گذر مرا خلاب مرارید که قدمهای من بی نماز میشود تا بجهت شما دعا کنم (انیس الطالبین بخاری ||) زمین گلناکی را گویند که پای آدمی و چاروا در آن بماند (برهان قاطع) : در راه خلابی پیش آمد (کلیله و دمنه) دماغ ما ز خرد نیستی اگر خالی نرانده ایمی گستاخ وار خر بخلابسوزنی خر خمخانه کز سر خم عقل مست برخیزد و فتد بخلابسوزنی خرم اندر خلاب عجز نخفتانوری بنده با مشت خربط است امروز چون خر اندر خلاب افتادندانوری انوری آخر نمیدانی چه می گویی خموش گاو پای اندر میان دارد مران خر در خلاب انوری بیهده خر در خلاب قصه من رانده ای کافرم گر نفکنم گاو هجا در خرمنتانوری باران تیر گشته شبانروزی و عدو ز اشتردلی خویش چو خر مانده در خلاب رضی نیشابوری هرکه خر در خلاب شهوت راندخاقانی جهان خلق چون خر در خلابستعطار دور می شد این سؤال و این جواب ماند چون خر محتسب اندر خلابمولوی درآمد ز در همچو خر در خلاب شده پشت در زیر خیک شراب (دستورنامهء نزاری قهستانی چ روسیه ص 68 ) سعدیا پرهیزگاران خودپرستی می کنند ما دهل در گردن و خر در خلاب افکنده ایم سعدی (طیبات) بپای پیلتن اسبت چنان عاجز فتد خصمت که هر کس بیندش گوید خری اندر خلابست این ابن یمین -امثال: چون خر در خلاب ماندن؛ در کاری واماندن.