خالد

[لِ] (اِخ) ابن عبدالملک مروروذی از راصدین بزرگ اسلام است که از اهل مرورود خراسان بوده معاصر مأمون خلیفهء عباسی است و به امر خلیفه به رصد کواکب در سالهای 215 و 216 و 217 ه ق اشتغال جست رفقای او در امر رصد سندبن علی مأمونی و جوهری و یحیی بن ابی منصور بوده اند پسر خالد محمد و نواده اش عمر هر دو از علمای ریاضی بوده اند صاحب گاهنامه میگوید: سال وفات خالدبن عبدالملک را بتحقیق نیافتم و بنظر بعد از 218 ه ق که فوت مأمون اتفاق افتاد حیات داشته است (از گاهنامهء سیدجلال طهرانی 1310 ه ش ص 63 ) همایی در پاورقی التفهیم آرد: خالدبن عبدالملک مروروذی یا مرورودی (بنا به فارسی) از منجمین بزرگ عالم است و در بین سالهای 215 و 218 ه ق از طرف مأمون مأمور شد تا از « ذال » و « دال » قانون ابدال روی اختلاف ارتفاع ستارهء قطبی مسافت یک درجهء نصف النهار زمین را پیدا کند او با سندبن علی و علی بن عیسی اسطرلابی و ابوالبختری و به نوشتهء خفری با احمد سجزی در دشت سنجار شام به این کار بدین طریق اقدام کرد: از آن نقطه که ارتفاع قطب را رصد کرده بودند دسته ای با خالدبن عبدالملک مروروذی و سندبن علی بسمت شمال و دسته ای با علی بن عیسی اسطرلابی و ابوالبختری و احمد سجزی به سمت جنوب رهسپار گشتند و در رفتن و برگشتن مسافت را درست پیمودند نتیجه این شده که یک درجهء قوس نصف النهار زمین هیجده فرسنگ و هشت نهم فرسنگ؛ یعنی 65 میل و دوثلث میل است (از پاورقی کتاب التفهیم ( ابوریحان بیرونی چ همایی ص 160 و 163.