خاصیت

[یَ / صی یَ / خاصْ صی یَ](ع اِ)( 1) طبیعت و خو با لفظ داشتن و گرفتن و بردن و بریدن مستعمل و سوم در لفظ خاژه بیاید (آنندراج) (غیاث اللغات) ج، خاصیات، خواص : چو جهانی بخاصیت تو و وصل تو عاریت نزند لاف عافیت دل کس در بلای تو خاقانی خاصیت هندوان دارد هنگام خفت عادت خوارزمیان گاه شراب و طعاملامعی بدوزد از عدم عنقا بناوک ببرد خاصیت ز اشیا بخنجر انوری (از آنندراج) قیمت شکر از نی است که آن خود خاصیت وی (گلستان سعدی) گر انگشت سلیمانی نباشد چه خاصیت دهد نقش نگینیحافظ مرد سرکش ز هنرها عاریست پشت خم خاصیت پر باریستجامی تأثیر عشق خاصیت سنگ سرمه دار میر فغفور لاهیجانی (از آنندراج) و گاه در فارسی نیز مانند عربی با تشدید یا بکار رفته است : شرح خاصیت آن کان به خراسان یابم خاقانی ولی هر چه باشد ز مثقال کم ز خاصیت افتد اگر صد بهمنظامی نی بوریا را بلندی نکوست که خاصیت نیشکر خود در اوست سعدی (بوستان) قلم خاصیتی دارد که سر تا سینه بشکافد اگر بازش بفرمائی به فرق سر دوان آید سعدی از بد که بد آید طمع نیک مدارید خاصیت کافور مجوئید ز پلپل سلمان ساوجی دیدنش از دور ناخن میزند داغ مرا زخم دل خاصیت مشک از سوادش میبرد شوکت (از آنندراج) مزلف چون شود دلبر بدولت میرسد عاشق خط مشکین او خاصیت بال هما دارد علی جان بیک موجی (از آنندراج ||) هنر (مهذب الاسماء ||) در اصطلاح طب قدیم: مقابل وضع طبیعی و عمل طبیعی و حالت طبیعی است و آن وضعی است که یک شی ء دارد بدون آنکه بر او امر دیگری عارض شود وقتی اطباء گویند بخاصیت سود دارد، مقصودشان چیزی نزدیک تجربه است یعنی با موازین علمی قدیم از خشکی و تری و گرمی و سردی مربوط نباشد، چیزی که مجهول السبب بود آن را خاصیت نام کردند چون ربودن سنگ مقناطیس آهن را و منفعت آویختن عودالصلیب برگردن مصروع را (از یواقیت العلوم) : و حجریشب را بر معدهء او آویخته دارند بخاصیت سود دارد (ذخیرهء خوارزمشاهی) خواجه ابوعلی سینا رحمه اللله علیه می گوید مگر این چیزها بخاصیت سود دارد از بهر آنکه تحلیل کند و قیاس آن است که چیزهای سرد و نرم باید داد (ذخیرهء خوارزمشاهی) - بالخاصیه: بالخاصیه که صاحبان علم -ادویه گویند مقابل بالطبیعه است؛ مثلا دوائی که برای محرورین نافع است گویند این نفع بالخاصیه است لابالطبیعه (ذخیرهء خوارزمشاهی) و چلغوزه با عسل بالخاصیه سود دارد (ذخیرهء خوارزمشاهی) ( 1) - در فارسی بتخفیف صاد و تشدید تحتانی بلکه بتخفیف هر دو صحیح است (غیاث اللغات) مأخوذ از عربی خاصیه [ ص صی یَ ]میباشد.