حیوان

[حَ یَ] (ع مص) زنده بودن. (غیاث اللغات) (آنندراج). || (اِمص) زندگی. زندگانی. (منتهی الارب) (اقرب الموارد). زندگانی که در او مرگ نباشد. (ترجمان عادل) : و ان الدار الاخره لهی الحیوان. (قرآن 29/64). و در حواشی بعض کتب منطق آمده که حیوان بتحریک، به معنی حیات است و بفتح اول و سکون ثانی صفت مشبهه است، چنانکه سکران. (آنندراج) (غیاث). || (اِ) جانور. (منتهی الارب) (اقرب الموارد). جاندار. (غیاث). فارسیان بهر دو معنی بیشتر بسکون یاء استعمال کنند. (غیاث). در اصل حییان بود. (منتهی الارب) (آنندراج). ج، حیوانات. (السامی فی الاسامی). یکی از موالید ثلاث. قسیم جماد و نبات :
تا جان معرفت نکند زنده شخص را
نزدیک عارفان حیوان محقری.سعدی.
همه دانند که من سبزهء خط دارم دوست
نه چو دیگر حیوان سبزهء صحرایی را.سعدی.
خفتگان را خبر از زمزمهء مرغ سحر
حیوان را خبر از عالم انسانی نیست.
سعدی.
حاجت موری و اندیشهء کمتر حیوانی
برتو پوشیده نماند که سمیعی و بصیری.
سعدی.
صوفی شهر بین که چون لقمهء شبهه میخورد
پاردمش دراز باد این حیوان خوش علف.
حافظ.
- حیوان شناسی؛ رجوع به این کلمه شود.
- علم حیوان؛ علمی است که از خواص احوال انواع حیوانات و عجائب و شگفتی ها و سودها و زیان های آن بحث و گفت و گو میکند. موضوع این علم جنس حیوان است از بحری و بری و رونده و خزنده و پرنده و جز آن و غرض از آن مداواه و معالجه و سود بردن از حیوانات سودبخش و دوری از حیوانات زیانبخش و پی بردن به حالات شگفت انگیز و کارهای عجیب و غریب آنان است. در این باره مسلمین و دانشمندان پیشین کتابها پرداخته اند از جمله کتاب الحیوان ارسطو مشتمل بر نوزده مقاله که ابن بطریق آنرا از یونانی بعربی برگردانیده است و کتاب دیگری نیز ارسطو راست در اوصاف حیوان غیر ناطق و منافع و مضار آن و نیز کتاب الحیوان ابی عثمان عمروبن بحر جاحظ بصری متوفی در 255 ه . ق. و مختصر حیوان الجاحظ از ابوالقاسم هبه اللهبن القاضی رشید جعفر متوفی در 608 ه . ق. و کتاب الحیوان ابن ابی الاشعث و مختصر آن از موفق بغدادی. (کشف الظنون).