حذیفه

[حُ ذَ فَ] (اِخ) ابن الیمان حسل بن جابر العبسی القناطیری، مکنی به ابی عبدالله. صحابی است. بعضی نام پدر او را حسل و برخی حسیل بن جابربن عمرو گفته اند. و گروهی گویند لقب جد او جروه بن الحرث است. و چون به قناطر که موضعی نزدیک کوفه است منزل کرد او را قناطیری نیز میخوانند. او با پدر خویش به مدینه شد و رسول اکرم او را مخیر فرمود تا در زمرهء مهاجرین یا عداد انصار درآید و او انصاری بودن را اختیار کرد. و کاتب حرص نخیلات بود. وی رازدار رسول (ص) بود و حضرت اسماء منافقین صحابه را بدو ابراز فرمود. و آنگاه که دور خلاف به عمر رسید از وی درخواست تا نام های منافقین بدو افشا کند و او از قبول خواهش عمر سر باززد. و عمر تنها هرگاه حذیفه بر جنازهء یکی از اصحاب حاضر نمی آمد درمی یافت که وی از منافقین بوده است و از اینرو او نیز حضور نمی یافت. او در جنگ نهاوند پس از کشته شدن نعمان بن مقرن لواء جیش مسلمانان را بدست گرفت و همدان و ری و دینور را وی بگشود و در فتح جزیره نیز شرکت داشت و از طرف عمر به حکمرانی نصیبین منصوب گشت. و بواسطهء کمال امانت که داشت عمر به تمام ممالک مفتوحه فرمان کرد که حذیفه هر چیز و هر مقدار که بخواهد به وی دهند، لکن او تنها به معاش روزانهء خود و علیق اسپ خویش قناعت ورزید. و آنگاه که به مقر خلافت بازگشت عمر او را در آغوش گرفت و گفت تو برادر من و من برادر تو باشم. و در کشف المحجوب هجویری آمده است که وی از اصحاب حرب الصفه بوده است و هم گویند که او برخی از اسرار رسول را به حسن بصری آموخت و نیکوئی وعظ و تذکیر حسن از آن اسرار باشد:
گفت زآن فصلی حذیفه با حسن
تا بدان شد وعظ و تذکیرش حسن.مولوی.
وفات وی چهل روز پس از قتل عثمان بود. و مدفن وی به مداین در پای ایوان است. در سال 1933 م. چون قبری که بنام حذیفه است و مزار مردم میباشد در کنار دجله مورد تعرض امواج آب قرار گرفته آن قبر را بداخل خشکی نزدیک قبرستان منتقل کرده و ساختمانی برای آن ساختند. حمدالله مستوفی آرد: و بطرف شرقی [ شرقی کوفه ] مقام یونس پیغمبر است و مشهد حذیفه بن الیمان مصاحب رسول (ص)... (نزهه القلوب ج3 ص33). رجوع به حبیب السیر چ خیام ج1 ص 329، 351، 437، 439، 487، 500، 502، 536 و ج2 ص13، 503 و عقدالفرید ج3 ص4، 6 و ج4 ص246 و ج5 ص14، 65 و عیون الاخبار ابن قتیبه ج1 ص17 و 23 و ج2 ص136 و 231 و تاریخ جهانگشا ج1 ص74 و زرکلی ج1 ص215 و فهرست المصاحف و البیان و التبیین ج2 ص119 و ج3 ص99 و امتاع الاسماع ج1 ص30، 129، 239، 477، 479 و الجماهر بیرونی ص68 و 205 و جوالیقی ص262 و الاصابه ج1 ص317 و تهذیب التهذیب ج2 ص219 و فهرست مجمل التواریخ و القصص شود.