حازم

[زِ] (اِخ) ابن محمد بن حسن بن محمد بن خلف ابن حازم الانصاری القرطاجنی النحوی. مکنی به ابی الحسن و ملقب به هنی ء الدین. او شیخ بلاغت و ادب و در نظم و نثر و نحو و لغت و عروض و علم بیان اوحد زمان و فرید عصر خود بود و از جماعت کثیری که تقریباً بهزار کس بالغ شود روایت کند و ابوحبان و ابن رشید از او روایت دارند. دربارهء او گفته شده است «وله اختیارات فائقه و اختراعات رائقه لا نعلم احداً ممن لقیناه جمع من علم اللسان ما جمع ولا احکم من معاقد علم البیان ما احکم من منقول و مبتدع و اما البلاغه فهو بحرها العذب والمنفرد بحمل رایتها امیراً فی الشرق والغرب و اما حفظ لغات العرب واشعارها و اخبارها فهو حمال روایتها و جمال اوقارها یجمع الی ذلک جوده التصنیف و براعه الخط و یضرب بسهم فی العقلیات و الدرایه اغلب علیه من الروایه...» او راست: 1 - منهاج البلغاء فی علمی البلاغه والبیان(1). 2 - کتابی در قوافی. 3 - قصیدهء میمیه در نحو که ابن هشام ابیاتی از آن را در مسئله زنبوریه، در مغنی آورده است. از اشعار اوست:
من قال حسبی من الوری بشر
فحسبی الله حسبی الله
کم آیه للاله شاهده
بانه لااله الاهو.
مولد حازم بسال 608 ه . ق. و وفات او در شب شنبهء بیست و چهارم ماه رمضان سنهء 684 است. رجوع به کشف الظنون و روضات الجنات ص 202 شود.
(1) - حاجی خلیفه نام کتاب مزبور را چنین ثبت کرده است و گوید در طبقات السیوطیه «سراج البلغاء» آمده و صاحب روضات نیز «سراج البلغاء» آورده است.