جرثقیل

[جَرْ رِ ثَ] (اِ مرکب) نام علمی است که در آن قواعد کشیدن و برداشتن بارهای گران مندرج است. چنانکه گردون که به ارابه شهرت دارد و به هندی گاری وچهکرا گویند یکی از جمله اقسام جرثقیل است. (غیاث اللغات) (آنندراج). علم الحیل. ابزاری که بدان سنگینی ها را بردارند، منجنیق. مکانیک و آن دستگاهی است که برای بلند کردن و جابجا کردن بارهای سنگینی بکار میرود. و آن ترکیبی است از چند ماشین ساده و آن را طوری ساخته اند که با نیروی کم میتوان اجسام بسیار سنگین مانند اتومبیل، موتورهای بزرگ، بارهای کشتی و غیره را بدان وسیله جابجا کرد. جرثقیل ها امروز به اشکال مختلف ساخته میشوند و با پیشرفت صنایع فلزی و آماده شدن ابزارهای جدید فعلاً قدرت آنها چندین برابر قدرت سابقشان شده است. این وسیله که با تغییر شکل حرکت دورانی بحرکت مستقیم الخط و استفاده از خواص اهرمها می تواند با نیروی کم اجسام بسیار سنگین را بردارد، از دیرباز مورد استفادهء بشر بوده و این روزها که استفاده از آن بسیار فزونی یافته است بر خلاف سابق دیگر نیروهای وارد بر آن نیروی انسانی نیست بلکه از نیروهای آب و الکتریک و سایر نیروهای موجود در فیزیک استفاده میشود. ساختمان جرثقیل: اجزاء اصلی هر جرثقیل عبارت از یک میلهء بلندی است که بر سر آن قرقره ای قرار دارد و انتهای آن به محوری استوار در بدنه ای متصل است و این محور بر پایه ای مستقر است که آن می تواند در حول خود حرکت دورانی کند. علاوه بر این میله در هر جرثقیل یک طناب و چرخ بکار است که سر طناب پس از امتداد در طول میله و گذشتن از قرقره آزاد میشود و با چنگکی که با آن متصل است می تواند بارها را بردارد و سر دیگر آن به محور آن چرخ بسته شده است یعنی چرخی که با حرکت دورانی آن می توان طناب را بحرکت در آورد و بار را بلند کرد. تا اینجا کار دستگاه فقط بلند کردن اجسام می باشد ولی چون تخلیه یک جسم همواره در نقطهء دیگر بعمل می آید لذا می باید بتواند در حول پایهء خود بحرکت دورانی درآید برای این منظور پایه ای که میله به آن متصل است و اجزای جرثقیل به روی آن قرار دارد طوری ساخته شده که قابل چرخش در حول خود است و برابر این چرخش بازپس از بلند شدن از نقطه ای در نقطهء دیگر فرود می آید. دستگاه جرثقیلها امروزه بر روی ارابه های با چرخ بدون زنجیره یا با زنجیره چون تانکها یا با چرخهای چون لکوموتیو قرار دارد تا بتواند در انواع مسیرها سیر کند. (اقتباس از لاروس و دایره المعارف بریتانیکا).