جدید

[جَ] (ع ص، اِ) نو. (دهار) (منتهی الارب). هر چیز که نو باشد. (غیاث اللغات) (آنندراج). ضد قدیم. (اقرب الموارد). نو و تازه و هر چیز تازه. (ناظم الاطباء). نقیض قدیم : الم تر ان الله خلق السموات و الارض بالحق اِن یشأ یذهبکم و یأتِ بخلق جدید. (قرآن 14 / 19). و ان تعجب فعجب قولهم ءَ اِذا کنّا تراباً ءَ اِنّا لفی خلق جدید. (قرآن، 13 / 5). و قالو ءَ اِذا ضللنا فی الارض ءَ اِنّا لفی خلق جدید. (قرآن 32 / 9). قبیلهء علم که ارباب حوائج و اصحاب مناهج از هر فج عمیق و از هر دیار جدید و عتیق... غایر و غائب. (ترجمهء تاریخ یمینی ص443).
در نظرها چرخ بس کهنه و قدید
پیش چشمش هر دمی خلقی جدید.
(مثنوی).
- امثال: لکل جدید لذه؛ هر نوی را لذتی است.
|| جامهء نو(1). (مهذب الاسماء، نسخهء خطی)(2). || آنکه بتازگی در مذهب اسلام وارد شده. (ناظم الاطباء). نومسلمان. تازه مسلمان. جدیدالاسلام. (یادداشت مؤلف). || مرد بخت مند. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). دولتی. (مهذب الاسماء). || مرگ. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || نوعی مسکوک قدیمی که مساوی نه «باره» بوده است. (از اقرب الموارد). و رجوع به النقود ص166 شود. || جامه ای که بعد از بافتن جولاه ببرد. (آنندراج). || در شعر زیر به معنی مقطوع است :
ابی حبی سلیمی ان یبیدا
و امسی حبلها خلقا جدیدا.
(از اقرب الموارد).
|| مرد عظیم و بزرگ. || الاغ فربه. (از ذیل اقرب الموارد). || روی زمین. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (مهذب الاسماء) (ذیل اقرب الموارد). یقال: ما علی جدید الارض اخبث من فلان. (از ذیل اقرب الموارد). ج، جُدُد. (منتهی الارب). || (در اصطلاح عروض) نام بحری از نوزده بحور شعر چرا که این بحر نو پیدا کرده شده است. و مستعمل این بحر مخبون است. (غیاث اللغات) (آنندراج). نزد اهل عروض اسم بحری است و اصل آن بحر، فاعلاتن فاعلاتن مستفعلن است دو بار. و مخبون مستعمل میگردد و مخبون وی فعلاتن فعلاتن مفاعلن است دو بار. و این بحر از مخترعات فارسیان است و لهذا بجدید موسوم گشته، کذا فی عروض سیفی. (کشاف اصطلاحات الفنون).
- بحر جدید؛ یکی از بحور شعر. مؤلف مرآه الخیال آرد: بحر جدید مخبون مسدس، فعلاتن فعلاتن مفاعلن دو بار. مثال:
چو قدت گرچه صنوبر کشد سری
نبود چون قد سَرْوَت صنزبری.
اصل این بحر فاعلاتن فاعلاتن مستفعلن است، چون فاعلاتن را خَبن کنند، فعلاتن شود، و چون مستفعلن را خَبن کنند، مفاعلن شود... (از مرآه الخیال ص105).
(1) - در فرهنگهای دیگر این معنی دیده نشد.
(2) - در متن چاپی مهذب الاسماء چنین آمده : ثوب جدید، جامهء نو. (چ انتشارات علمی وفرهنگی ص67).