جحیم

[جَ] (ع ص، اِ) آتش سخت شعله زن. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از قطر المحیط). || آتش توبرتو. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || هر آتش بزرگ که در مغاکی افروخته باشند. (منتهی الارب) (از قطر المحیط) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). آتش بزرگ. (ترجمان القرآن) (مهذب الاسماء). آتش بسیار قوی و بلند. (آنندراج) (غیاث اللغات). || جای سخت گرم. (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || یکی از نامهای دوزخ. مؤنث است. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (از قطر المحیط) : فان الجحیم هی المأوی. (قرآن 79 / 39). و اذا الجحیم سعرت. (قرآن 81 / 12). و برزت الجحیم للغاوین. (قرآن 26 / 91).
سیزده سال اگر ماند در خلد کسی
بر سبیل حبس، آن خلد نماید چو جحیم.
بوحنیفهء اسکافی (از تاریخ بیهقی ص390).
نه کسش یاور و نه ایزد یار
هر کرا نفس زد بنار جحیم.
بوحنیفهء اسکافی (از تاریخ بیهقی ص388).
یکی را نعیمی یکی را جحیمی.
مصعبی (از تاریخ بیهقی ص384).
روز صفین و بخندق بسوی ثغر جحیم
عاصی و طاغی را تیغ علی بود مشیر.
ناصرخسرو.
راست کردند این خران سوگند تو
پر کنی زیشان کنون بی شک جحیم.
ناصرخسرو.
«زر و بز هر دو نباشد» مثل عام این است
یک رهت سوی جحیم است و دگر سوی نعیم.
ناصرخسرو (دیوان چ تقوی ص 300).
قوله تعالی: لها [ اَی جهنم ] سبعه ابواب لکل باب منهم جزء مقسوم(1): نام اول جحیم، نام دوم جهنم، سیم سقر، چهارم سعیر، پنجم لظی، ششم هاویه، هفتم حطمه. (قصص الانبیاء جویری ص7).
که خود زبان زبانی به حبسگاه جحیم
دهد جواب بواجب که اخسئوا فیها(2)
خاقانی (دیوان چ سجادی ص31).
چند از نعیم سبعهء الوان چو کافران
کار جحیم سبعه ز امعا برآورم.
خاقانی (دیوان ص249).
کوشنده نه از پی بهشتیم
جوشنده نه از غم جحیمیم.خاقانی.
در درکات دوزخ و طبقات جحیم به آب حمیم و عذاب الیم معذب میدارند. (ترجمهء تاریخ یمینی ص259).
- عذاب جحیم؛ عذاب دوزخ. کنایه از عذاب سخت دردناک :
ایمن از شر نفس خود بودی
در غم حرقت و عذاب جحیم.ناصرخسرو.
- نار جحیم؛ کنایه از آتش بزرگ یا آتش جهنم.
(1) - قرآن 15/44.
(2) - قرآن 23/108.