جحفه

[جُ فَ] (اِخ) جایی است میان مکه و مدینه که میقات اهل شام است. (منتهی الارب). یاقوت آرد: قریه ای بزرگ بوده و منبری داشته که در راه مدینه بمکه در چهارمیلی واقع بوده است. این قریه میقات مردم مصر و شام است اگر از مدینه عبور نکنند میقات آنان ذوالخلیفه است. اسم این قریه مهیعه بود و بعدها بواسطهء سیلی که در آن دیار آمد و مردم آنجا را آب برد آن را جحفه نامیدند [ چنین سیلی را به عربی سیل جحاف گویند ] . هم اکنون [ عصر یاقوت ] آنجا ویران است. از آنجا تا ساحل البحار سه منزل و فاصلهء آن تا اقرن که موضعی از بحر است شش میل و از آنجا تا مدینه شش منزل و از آنجا تا غدیر خم دو میل راه است. سکری گوید: جحفه در سه منزلی مکه در راه مدینه واقع است و اولین غور مکه است و همچنین است از وجه دیگری به ذات عرق و اول ثغر از راه مدینه نیز جحفه است. جریر در ابیات زیر «ها» را حذف کرده و آن را غور قرار داده است:
قد کنت اهوی ثری نجد و ساکنه
فالغور، غوراً به غسفان و الجحف
لما ارتحلنا و نحو الشام نیتنا
قالت جعاده هذی نیه قذف.
کلبی گوید: عمالقه، بنوعبیل(1) یعنی برادران عادبن رب را بیرون راندند و آنان وارد جحفه شدند که در آن زمان مهیعه نام داشت، سپس سیلی آمد و آن را آب برد و بهمین جهت آنجا را جحفه نامیدند و وقتی که پیغمبر (ص) وارد مدینه شد به آن شهر وبا آمد و یاران حضرت تب کردند پس رسول (ص) این دعا را خواند: «اللهم حبب الینا المدینه کما حببت الینا مکه او اشد و صححها و بارک لنا فی صاعها و مدها و انقل حماها الی الجحفه». در روایت دیگر نقل شده که رسول (ص) در یکی از مسافرتها شب خوابید چون بیدار شد یاران خود را بیدار کرد و گفت: تب بصورت زنی از من رد شد و بسوی جحفه رفت. (از معجم البلدان). و از دریای قلزم تا جحفه پنج میل راه است. و رجوع به نزهه القلوب ج3 ص4 و 15 و الموشح ص162 و سفرنامهء ناصرخسرو ص84 و عیون الاخبار ج3 ص45 و عقد الفرید ج6 ص133 و مجمل التواریخ والقصص ص519 و مراصد الاطلاع و حبیب السیر شود.
(1) - بنوعبیل برادران عادبن عوص بن ارم در آنجا نزول کردند و پس از آن عمالقه آنها را بیرون کردند. و بنوعبید بر وزن زبیر که بعضی گفته اند خطاست. (از تاج العروس).