جاثلیق

[ثَ] (معرب، اِ) قاضی ترسایان. (مهذب الاسماء). مهتر ترسایان در بلاد اسلام ببغداد و او زیردست بطریق انطاکیه است و بعد از جاثلیق مطران است و بعد از آن اسقف که زیردست مطران در هر شهر باشد بعد از آن قسیس بعد از آن شماس. (منتهی الارب). عالم و عابد و حاکم ترسایان. (شرفنامهء منیری). عالم و عابد ترسایان را گویند و در قاموس نیز بهمین معنی آمده است. (برهان قاطع)(1). حکیم ترسایان. (زمخشری) :
چهل جاثلیق از بزرگان بکشت
بیامد صلیبی گرفته بمشت.فردوسی.
نترسد ز عراده و منجنیق
نگهبان نیابد ورا جاثلیق.فردوسی.
سپاهی بد از جاثلیقان روم
که پیدا نبد از پی اسب بوم.فردوسی.
سالار بار مطران مه مرد جاثلیق
قسیس بار برنه و ابلیس بدرقه.سوزنی.
ز سرگین خر عیسی ببندم
رعاف جاثلیق ناتوانا.خاقانی.
برجیس جاثلیق که انجیل دارد از بر
گفت از مدایح تو برون دفتری ندارم.
خاقانی.
و بعد از آن ببغداد روند و جاثلیق را بجای خلیفه بنشانند. (جهانگشای جوینی ج2 ص158). || حجام. از آنرو که جاثلیقان کار طبابت را بعده داشتند :
ای خواجه مبارک بر خواجگان شفیق
فریاد رس که خون رهی ریخت جاثلیق.؟
رجوع به چهارمقاله نظامی عروضی. به اهتمام دکتر معین چ3 زوار ص130 شود. جعل الحاکم یا للناس من آل طلیق ضخُکه یحکم فی الناس برأی الجاثلیق. ابن مناذر دربارهء خالدبن طلیق. (عیون الاخبار ج1 ص64). شهرویه اردشیر مرکز عیسویان ایران و مقر جاثلیق محسوب میشد. (ایران در زمان ساسانیان ترجمهء رشید یاسمی ص410).
(1) - از عربی، از یونانی Katholicos بمعنی عام و جامع و به پیشوای اسقفان اطلاق شود. امروز کاتولیک بفرقه ای از مسیحیان که پاپ را پیشوای دین خود دانند، گفته میشود. (حاشیهء برهان قاطع چ معین).